Izvor: Politika, 27.Apr.2012, 23:12 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Holokaust u propagandnom ratu
Rehabilitacija kolaboracije i marginalizovanje antifašističke borbe ukazuju na važnost upoznavanja mladih sa činjenicama o Drugom svetskom ratu, kaže istoričar Milan Koljanin
Na dan kada su pre 67 godina zatočenici izvršili proboj iz logora Jasenovac od predsednika Republike Hrvatske Ive Josipovića, u spomen-području Jasenovac čuli smo da u hrvatskim udžbenicima nije napisana puna istina o Drugom svetkom ratu. Hrvatski đaci, dakle, ni gotovo sedamdeset godina od završetka >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << sukoba ne znaju dovoljno o njemu. Istog dana samo u Beogradu, kada je naša zemlja obeležavala Dan sećanja na žrtve holokausta, genocida i drugih žrtava fašizma u Drugom svetskom ratu, gradonačelnik Beograda Dragan Đilas, najavio je pred Spomenikom žrtvama genocida na Starom sajmištu da će na mestu tog logora u narednim godinama nići memorijalni park. Prestonica Srbije jedna je od retkih gradova u Evropi, ako ne i jedina koja na mestu koncentracionog logora decenijama unazad ima poslovni prostor, zanatske radnje, barake za stanovanje. Uz malu ilustraciju kako na ovim prostorima negujemo sećanje na Drugi svetski rat, treba dodati i da se istorijski podaci često tumače različito, ali i pogrešno, zlonamerno, iako je bilo ozbiljnih naučnih istraživanja koja su pokušavala da takve interpretacije zaustave.
Pitanje holokausta na teritoriji Srbije osamdesetih i devedesetih godina počelo je da privlači veću pažnju stručne i šire javnosti, a ni danas nije izašlo iz fokusa. Osnovni tokovi holokausta već su bili poznati zahvaljujući većoj dostupnosti istorijskih izvora, kao i reinterpretaciji već poznatih, ali je ta slika postala mnogo jasnija i nijansiranija, navodi istoričar dr Milan Koljanin sa Instituta za savremenu istoriju.
– Za javnost u pojedinim zemljama, pre svega u Nemačkoj, šokantno su delovala otkrića o ulozi oružanih snaga u holokaustu u Srbiji i činjenica da je uništenje jevrejske muške populacije uglavnom sprovela nemačka regularna vojska. Time je rušen mit o „viteškom” Vermahtu koji nema mnogo veze sa uništenjem Jevreja, jer je vladalo uverenje da je to sprovodio Gestapo – kaže Koljanin.
Od devedesetih godina objavljivani su istoriografski radovi o logorima na Banjici i na Beogradskom sajmištu, o spasavanju Jevreja i ulozi kvislinške srpske policije, antisemitskoj propagandi, a verovatno najvažniji poduhvat bio je objavljivanje registracionih knjiga logora na Banjici, na čemu su radili saradnici Istorijskog arhiva Srbije.
– U propagandnom ratu koji je vođen uporedo sa oružanim srpsko-hrvatsko-muslimanskim sukobom, koji nije prestao ni sa okončanjem sukoba 1995. godine, antisemitizam i holokaust dobili su izuzetno važno mesto, jer su sukobljene strane nastojale da istorijskom i „istorijskom” argumentacijom pridobiju međunarodno javno mnjenje za svoje ciljeve. U srpskim propagandnim publikacijama odnosi Srba i Jevreja su prikazivani kao beskonfliktni, za antisemitizam se tvrdilo da je potpuno stran Srbima. Hrvatski, delom i muslimanski propagandni diskurs je otišao mnogo dalje u „prilagođavanju” činjenica poželjnoj slici o Srbima. Nemačko okupaciono područje u Srbiji je prikazano kao nezavisna država koja je u najvećoj meri učestvovala u procesu uništenja Jevreja i pljački njihove imovine da bi na kraju ponosno objavila svetu da je ona prva zemlja koja je „očišćena od Jevreja” (judenfrei). U knjizi jednog univerzitetskog profesora u izdanju vodeće hrvatske istorijske institucije čak je izneta „činjenica” da su Jevreji iz logora na Beogradskom sajmištu masovno ubijani po ulicama Beograda u autobusima-gasnim komorama. Propagandna upotreba holokausta, pre svega „činjenica” da je „Srbija” imala prvenstvo u procesu uništenja Jevreja ostavila je svoj trag i u srpskoj javnosti – ističe Koljanin.
On dodaje da se upravo ta tvrdnja ističe kao najvažniji argument u javnim raspravama, a rezultati naučne istoriografije kao da ne dopiru do onih koji imaju važnu ulogu u formiranju javnog mnjenja.
– Istovremeno, snažni su i glasovi koji manje ili više otvoreno rehabilituju kolaboraciju i njene najistaknutije nosioce dok se antifašistička borba ne samo marginalizuje nego i osuđuje, pa i kriminalizuje. Sve to ukazuje na važnost stalnog i sistematskog upoznavanju najšire javnosti, pre svega mladih, sa naučno utvrđenim činjenicama o Drugom svetskom ratu u Srbiji i Jugoslaviji, kao i sa fenomenom holokausta – zaključuje Koljanin.
J. Čalija
objavljeno: 28.04.2012
.jpg)
