Izvor: Blic, 09.Sep.2008, 10:37 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Pavlovići čuvaju istoriju prestonice
U srcu Gospodar Jevremove ulice, jedne od intelektualnih kičmi Srbije s kraja 19. veka, na broju 39 decenijama „prkosi" kuća porodice Pavlović. U svom domu već 150 godina unazad jedna od najstarijih beogradskih porodica gradi i čuva prestonički duh. U suterenu ove kuće, na razmaku od samo nekoliko metara nalazi se sve ono što istorija nije umela da pomiri ali i lični predmeti sedam generacija Pavlovića.
Kuću u Gospodar Jevremovoj 39 sagradio je 1882. godine, kao >> Pročitaj celu vest na sajtu Blic << prizemnicu, Kosta St. Pavlović, tadašnji načelnik Ministarstva unutrašnjih poslova. Posle oslobađanja od Turaka prve generacije prestoničana sticale su znanje u inostranstvu, jer u Srbiji u to vreme nije bilo velikoškolskih ustanova. Po njihovom povratku sa studija, kuće su predstavljale prvi stepenik organizovanosti države tako da one imaju istorijsku, kulturnu, naučnu i prosvetnu ulogu u razvoju nove Srbije. Krajem 19. i početkom 20. veka u domu Pavlovića sastajale su se i važne političke odluke donosili najviđeniji ljudi toga vremena.
- Nije namera da vraćamo 19. vek, jer je većina predmeta dokumenata i fotografija iz tog perioda, nego da na jedan neobičan i savremen način kroz reč, pokret, muziku, zvuk i boju mladima prenesemo poruku da naša istorija nije samo kompromitovana, ružna, prljava i zla nego da postoje lepi kulturni tragovi kojima treba da se ponosimo i koji su dokaz da smo i pre 150 godina bili Evropa - kaže Đorđe Pavlović, arhitekta i samostalni umetnik.
Kuću Pavlovića posećivao je skoro ceo diplomatski kor između dva svetska rata. Dolazili su i političari i kulturni radnici iz inostranstva, prvenstveno iz Francuske i Rumunije, pa su pod ovim krovom uspostavljeni prvi diplomatski odnosi Srbije sa inostranstvom posle perioda turske imperije.
Sa ulazne kapije pogled neodoljivo privlači porodična bašta, koja je 2005. godine proglašena za najlepšu na području starog grada. Svako ko uđe u dvorište primetiće nevidljivu nit koja povezuje pet generacija Pavlovića. Dren koji je Kosta Pavlović još pre 150 godina zatekao u bašti priča priču o precima sedmoj generaciji Pavlovića, koja danas korača beogradskim asfaltom.
Zaštićeni stanari
Kuća je posle Drugog svetskog rata imala poznatu priču o 102 zaštićena stanara.
- Mnogi od njih su, da ne grešimo dušu, bili čestiti ljudi koji su tu željom države nama „uvaljeni" i oni koji su imali čestit stav o životu i svest da se nalaze u tuđoj imovini. Osećali su nelagodnost i pokušavali da legalnim putem dođu do svojih konačnih domova tako da smo sa nekima do danas ostali u dobrim odnosima - kaže Pavlović.
Tragične posledice komunističkog režima Pavlović ilustruje podsećanjem na prijateljstvo porodice sa arheologom Miodragom Grbićem, pionirom srpske arheologije
- Miodrag Grbić, je odmah posle oslobođenja doživeo tešku ličnu golgotu. Kulturni centar - Dom porodice Pavlović prošle godine organizovao je veče posvećeno ovom velikanu. Druga ličnost je hrabri novinar Stevanović, dopisnik „Vremena" iz Finske, koji je bio prva žrtva Jevremove ulice 20. oktobra. Odveden je u nepoznato i nikad mu se grob nije otkrio. Njegove ćerke danas žive u americi i sa njima smo u kontaktu - kaže Pavlović.
Istorija na jednom mestu
U suterenu zgrade na 110 kvadratnih metara izloženi su umetnički i etnografski predmeti iz istorije kuće, fotografije istaknutih članova porodice, istorijski dokumenti, priznanja i mnoge vrednosti. Između ostalog, Pavlovići mogu da se pohvale da je njihov predak Stevan bio član Sekretarijata delegacije Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca na mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine o čemu svedoči crno bela fotografija sa originalnim potpisima učesnika. Svedočanstvo i najplastičniji dokaz o našim tehnološkim promenama vidi se po obliku pegli koje se nalaze u arhivskom delu kuće Pavlovića. Jedne su se usijavale na furunama, u druge se stavljao žar, a Pavlovići čuvaju i takozvanu „teslinu peglu", koja se zagrevala na udar elektriciteta kao i peglu na petrolej. Stari zid prostorije krasi i fotografija Slobodana Jovanovića, jedne od najznačajnijih ličnosti s početka 20. veka kome su Pavlovići najbliži rod.
Od nastanka doma, članovi porodice nikad nisu napuštali kuću. Danas je dom porodice Pavlović zaštićeni spomenik kulture. U njemu se odigravaju kulturne manifestacije, a između ostalog ovo je mesto gde je prvi put posle poslednjeg rata održano nekoliko manifestacija posvećenih slovenačkoj kulturi. Aktuelna je i predstava „Povratak Kraljice Marije Karađorđević". Tekst je sačinjen u Domu Pavlovića za koji je kraljica bila iskreno vezana, a po kazivanjima Leposave Bele Pavlović, njene bliske prijateljice. Monodrama je izvođena širom sveta dok beogradsku verziju upotpunjuju originalni filmski zapisi i izložba fotografija i dokumenata.
Ukradena dela
Đorđe Pavlović sa ogorčenjem i setom pominje da je kuća 1996.godine obijena pa su značajna umetnička dela naših najvećih likovnih stvaralaca ukradena i do dan danas nije se zvanično objavilo gde se nalaze.
U opravdanom strahu za ostale umetničke predmete Leposava Pavlović je sva preostala umetnička dela iz kuće 1999. godine poklonila Narodnom muzeju, a jedan deo se nalazi u zbirci Pavla Beljanskog i Matici Srpskoj - navodi Đorđe Pavlović.
Komšiluk za poštovanje
Na pedeset metara od doma Pavlovića živeli su Đura Jakšić, Vuk Karadžić, Dositej Obradović, Stevan Mokranjac i druge poznate ličnosti toga vremena, ali će dve uvek ostati u sećanju Pavlovića.
- Sa leve strane prvi komšija bio je general Jovan Mišković, i sa desne strane Ljuba Kovačević. Njih dvojica su bili predsednici Srpske kraljevske akademije, današnji SANU - kaže Đorđe Pavlović.
.jpg)
