Izvor: Blic, 28.Jan.2018, 21:15   (ažurirano 02.Apr.2020.)

PIŠTOLJ-MALA Dorćol je danas srce Beogada, a da li znate kakvu MRAČNU TAJNU KRIJE

Savamalu su upoznali i Beograđani i turisti, za Jatagan-malu šira javnost je saznala zahvaljujući seriji "Senke nad Balkanom", ali je malo onih koji znaju da je u prestonici nekad postojala i Pištolj-mala!

Dorćol danas predstavlja srce i dušu Beograda i jedno od najelitnijih naselja prestonice. Međutim, kada se zaviri u njegovu prošlost, početkom prošlog veka, saznajemo da su ćoškove Dorčola naseljavali neki drugačiji ljudi, a da se jedan njegov deo nazivao upravo >> Pročitaj celu vest na sajtu Blic << Pištolj-mala.

Ovo nehigijensko naselje koje se nalazilo u Dunavskom kraju, kako je između dva svetska rata nazivan taj deo Dorćola, a prostiralo se od ulica Visokog Stevana i Gundulićevog venaca ka Dunavu. Ono je prema legendi dobila ime Pištolj-mala pošto su je siromašni stanovnici naseljavali "na pištolj", odnosno besplatno, mada nema nikakvih podataka da je ikada bilo pucnjave u ovom kraju zarad naseljavanja.

Dr Zlata Vuksanović Macura, naučni saradnik na Geografskom institutu "Jovan Cvijić", dosta vremena je posvetila proučavanju ove mahale. Otkrila je ko je u njoj živeo, kako je izgledala i čime su se bavili njeni stanovnici.

- Pištolj malu su činile tri velike i međusobno nepovezane grupacije kuća, a naseljavanje u njoj počelo je 1923. godine. Jedna grupa kuća se nalazila između ulica Kapetan Mišine, Knićaninove i Pančićeve, uglavnom na prostoru današnjeg Pančićevog parka. Drugi deo između Dobračine i Svetozara Miletića, a treća je bila na tadašnjoj gradskoj deponiji, u produžetku Pozorišne (danas Žorža Klemansoa) i Svetozara Miletića, ka Dunavu. Između ovih grupacija kuća nalazili su se manji ili veći proizvodni pogoni i radionice, poput Električne centrale, Tramvajskog depoa, pa i fabrika avionskih motora ili fabrike bombona - ističe dr Vuksanović Macura.

Pištolj-mala je početkom tridesetih godina prošlog veka imala oko 340 staovnika, no taj broj se menjao tokom godina, rastao i opadao, pošto je gradska vlast od kraja dvadesetih godina često rušila pojedine delove, ali bi se posle nekog vremena sirotinja tu vraćala ili doseljavala nova.

- U Pištolj-mali je živela najteža prestonička sirotinja, bilo oni koji su se doselili iz drugih krajeva zemlje zbog rata, bilo oni koji su tu došli iz drugih delova grada jer nisu mogli da plaćaju od svojih bednih prihoda, preskupe kirije za iznajmljivanje stana. Tu su sa svojim porodicama živeli nadničari, nosači, prodavci novina i svirači. Među stanovnicima je bila, recimo, i petočlana porodica jednog obućara. On i žena, rođeni početkom 20. veka, doselili su se u Beograd iz Kruševca, ubrzo po završetku Prvog rata. U Pištolj-mali nisu imali svoju kuću, ni stan, već su od sirotinje slične njima iznajmljivali jednu vlažnu i mračnu sobu od 12 kvadrata u kojoj su imali dva kreveta, stolice i jedan sto, a gajili su i kozu, zbog mleka i za njih i za decu - nastavlja dr Macura.

Svi delovi Pištolj-male su odavali utisak siromaštva.

- Izdvojila bih da je Pištolj-mala imala dve krupne specifičnosti. Jedno je da su, za razliku od stanovnika drugih sirotinjskih naselja poput Jatagan-male, Marinkove bare ili Prokopa – stanovnici Pištolj-male svega jedared nastupili kao zajednica pokušavajući da se izbore za svoja prava, odnosno da spreče rušenje svojih domova. Otpor Pištoljmalaca prema stalnim pretnjama rušenjem, bio je kratkotrajan, sporadičan, neorganizovan i kao takav neuspešan. Druga specifičnost su bili bogati Beograđani, a neki su pripadali i gradskoj eliti, koji su svoje bogatstvo povećavali iznajmljujući sirotinji delove svojih velikih parcela koje su imali u Dunavskom kraju, a Pištoljmalci su na tim iznajmljenim "placevima" podizali svoje udžerice. Bila je to neobična sprega dve ekonomske i socijalne krajnosti stanovnika prestonice - dodaje ona.

Ipak, česta rušenja koja je sprovodila gradska vlast, poplave usled izlivanja Dunava pošto tada nije postojao odbrambeni kej, kao i izgradnja kvalitetnijih zgrada u gradskim blokovima, uticali su da Pištolj-mala gotovo nestane već pred Drugi svetski rat. To nije bio njen kraj, jer će neke grupice kuća postojati i kasnije, a neka dvorišta, takozvane partaje ili avlijske zgrade Pištolj-male postoje i danas u tom delu grada.

NISU IMALI PARA DA PLAĆAJU STANOVE

Stanari Pištolj-male se nisu tu naselili iz besa i inata ili da bi nekome nešto oteli, već zato što u gradu nije bilo stanova koji bi bili pristupačni za njihova primanja. Oni su tvrdili kako "to nije samo njihov lični problem, već bi stambeno pitanje trebalo da bude društvena briga".

UDŽERICE OD DASAKA ILI ČERPIČA

Pištolj-mala se, kako ju je jedan onovremeni novinar "Politike" opisivao, sastojala od "bednih udžerica, mahom podignutih od dasaka ili u najboljem slučaju od ćerpiča". Bile su to izuzetno male kuće, površine od pet do 10 kvadrata, imale su jednu prostoriju u kojoj je kuvala, spavala, živela, čak i porodica sa šest ili više članova.

Nastavak na Blic...