Izvor: Politika, 03.Maj.2011, 23:01   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Četiri zakona predviđaju naturalnu restituciju

Pitanje vraćanja oduzete imovine trenutno je sadržano u četiri posebna zakona – Zakon o opštoj restituciji trebalo bi da bude donet do juna

Jedan zakon za crkve i verske zajednice, drugi za građane, a problem isti: povraćaj oduzete imovine. Oko 140.000 porodica okupljenih oko Mreže za restituciju čeka na zakon o opštoj restituciji, koji će, kako kažu u Ministarstvu finansija, biti donet najkasnije do juna. U međuvremenu, crkvama i verskim zajednicama, prema posebnom >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << zakonu iz 2006. godine, oduzeta imovina već se vraća. Mr Dušan Rakitić, asistent na Pravnom fakultetu Univerziteta u Beogradu, koji je bio u radnoj grupi koja je pripremila prvi Nacrt zakona o restituciji crkvene imovine 2001. godine, kaže da pitanje vraćanja oduzete imovine trenutno, na različite načine, regulišu četiri posebna zakona. Zahvaljujući njima, naturalna restitucija, koja, kako saznajemo u Ministarstvu finansija, neće biti jedini model vraća imovine u novom zakonu, već se primenjuje za određene kategorije građana.

– Početkom devedesetih godina doneti su zakoni koji su se odnosili na restituciju poljoprivrednog zemljišta, utrine i pašnjake. Efekte restitucije ima još jedan zakon iz tog perioda kojim je ukinuta kategorija zaštićenih stanara, a opštine bile obavezane da ih isele i obezbede im smeštaj, da bi se stanovi vratili starim vlasnicima. Takođe, član 84 Zakona o planiranju i izgradnji predviđa naturalnu restituciju neizgrađenog zemljišta u gradovima. U Srbiji je, dakle, sticajem okolnosti, došlo do donošenja restitucionalnih propisa po segmentima – kaže mr Rakitić

Zakon kojim je regulisan povraćaj oduzete crkvene imovine predviđa samo naturalnu restituciju, a eventualnu kompenzaciju, ukoliko to nije moguće, ostavlja budućim propisima, pa bi to trebalo da bude uređeno Zakonom o opštoj restituciji. Mr Rakitić objašnjava da razlozi u izdvajanju crkava i verskih zajednica u poseban zakon leže u posebnom statusu ovih institucija.

– Bila je tu funkcionalna podela. Crkvena imovina ima specifičnu, neprofitnu namenu, ona je neophodna za obnavljanje uloge crkve i verske zajednice u društvu. Crkve su u drugim zemljama vlasnici različitih objekata, one upravljaju bolnicama, školama, univerzitetima. Kod nas je bila takva situacija da su crkve i verske zajednice bile sprečene da obavljaju tu važnu društvenu ulogu zato što nemaju imovinu. To su razlozi zakonodavne politike koji bi mogli da pravdaju poseban tretman, a sama restitucija nije ni lakša ni teža u odnosu na povraćaj imovine građanima – objašnjava mr Rakitić.

Nedavnu odluku Ustavnog suda da odbacio inicijative za ocenu neustavnosti pojedinih odredaba zakona o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama, Rakitić ocenjuje kao vrlo značajnu i dodaje da ona dokazuje da je moguća naturalna restitucija i u drugim slučajevima.

– Osim Mađarske, sve zemlje u okruženju dale su prioritet naturalnoj restituciji. U našoj zemlji, trenutno su na snazi najmanje četiri zakona koji izričito najavljuju Zakon o povraćaju imovine, odnosno restituciju u naturi. To su Zakon o rehabilitaciji, Zakon o evidenciji oduzete imovine, Zakon o planiranju i izgradnju i Zakon o povraćaju imovine crkvama i verskim zajednicama. Postavlja se stoga pitanje da li država ima obavezu da donese Zakon o naturalnoj restituciji – ističe mr Rakitić.

 To što se crkvama i verskim zajednicama imovina već vraća po posebnom zakonu, ne čini ih privilegovanim u odnosu na građane, smatra dr Milan Parivodić, vlasnik preduzeća „Forinvest“, nekadašnji ministar za ekonomske odnose sa inostranstvom i koordinator u Ministarstvu finansija.

– Crkvena imovina je dobro u opštoj upotrebi vernika, kao što su na primer, putevi ili mostovi dobro u opštoj upotrebi, ali u vlasništvu države. Svi građani će imati koristi od te restitucije, a vernici su glavni beneficijari. Vraćena imovina, dakle, ne služi bogaćenju crkve nego slobodi veroispovesti, a izbegnuta je i diskriminacija jer se imovina vraća svim crkvama i verskim zajednicama kojima je oduzeta – kaže dr Parivodić.

On je, inače, učestvovao i u izradi Zakona o vraćanju imovine crkvama i verskim zajednicama, a uradio je i Nacrt zakona o opštoj restituciji 2005. godine. Osnovna razlika između dva modela je u tome što bi novčana kompenzacija za građane bila mnogo manja nego za verske zajednice. Uz to, u ovom nacrtu postojalo je i ograničenje po kojem nijednom građaninu, bez obzira na broj objekata koji mu je oduzet, ne bi moglo da bude vraćeno više od milion evra.

–Nijedna država nema para da vrati u novcu ono što je otela. Crkvama se, s druge strane, najveći deo imovine može vratiti u naturi, što se pokazalo i u praksi. Srpskoj pravoslavnoj crkvi, na primer, na taj način vraćeno je do sada 40 odsto imovine koju potražuju. Restitucija, onako kako je bila predviđena nacrtom koji sam uradio, ne bi značila bogaćenje pojedinaca, nego stvaranje srednje klase – kaže Parivodić.

J. Čalija

objavljeno: 04.05.2011.

Nastavak na Politika...

Radio Televizija Vojvodine: Mreža za restituciju: Vlada će nas ignorisati