Izvor: Večernje novosti, 01.Feb.2015, 10:31   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Ikona Bogorodice, enigma bordo i plavih ruža

DECENIJAMA u Gornjem Milanovcu stoji retka, interesantna ikona "Bogorodica - Ruža koja ne vene". Umetničko delo iz doba vladavine Obrenovića sadrži jasnu simboliku tajnih društava - bratstava ružinog krsta (Rozenkrojcera) i slobodnih zidara (masona). Napravio je nepoznati ikonopisac, zograf, 1831. godine. Pripada milanovačkom hramu Svete Trojice, ali je deo stalne postavke u Muzeju rudničko-takovskog kraja, posvećene upravo Obrenovićima. Ovo sakralno delo ukrašava izuzetno lepa stilistika >> Pročitaj celu vest na sajtu Večernje novosti << i ornamentika. Prikazuje svetitelje Nikolu, Savu, Simeona i Jovana, te arhanđele Mihaila i Gavrila koji polažu zlatnu krunu na glavu Majke Božije, što znači da je ikona istovremeno i predstava Bogorodice Svecarice. - Ona, kao centralni lik, u levoj ruci drži malog Hrista i klas žita, a u desnoj tri skerletne, tamnocrvene ružice na grančici bez trnja - objašnjava istoričarka umetnosti Ana Bolović, kustos muzeja. - Hristos Carević u desnoj ruci drži kuglu sa krstom, u levoj skiptar, takođe odeven u zlatotkanu, arhijerejsku odeždu. Njegov zlatni oreol ima upisan krst sa belom bojom ispisanim slovima "O" i "N" (grčki omega i ni) što odgovara biblijskim rečima "Ja sam onaj koji jeste". Ikona u sebi sažima više tumačenja iz hrišćanske eshatologije. Predstavlja retkost među dosad poznatim dragocenostima sakralne umetnosti. Ana Bolović ikonu "Ruža koja ne vene" analizira sa aspekta istorije umetnosti. Ne upušta se u tajnovitost simbolizma na njoj, koji predstavljaju sledeći elementi: baš takve tri spojene ružice na stabljici bez trnja, koje Bogorodica drži u ruci, jedan su od nekoliko jasnih, prepoznatljivih znakova rozenkrojcera. Deo su insignija i u bratstvu masona, koje je preuzelo određene delove učenja od (sa)braće iz bratstva ružinog krsta, i obrnuto. U takozvanoj crvenoj masoneriji od 33 stepena, 18. stepen se naziva vitez ružinog krsta, i u mnogim zakonitim ložama takve tri ruže su nezaobilazan deo simbolizma tog stepena. Inače, glavni znamen rozenkrojcera je trnovita ruža bordo boje, koja se obavija uz krst.SLIKARSKE TAJFE JUŽNOG BALKANA - PO stilskim karakteristikama, zaključujemo da je slikar "Ruže koja ne vene", teološki učen zograf, mogao poticati iz neke od slikarskih tajfi južnog Balkana, možda iz kruga oko zografa Mihaila i njegovog sina Dimitra. Tajfe su bile grupe umetnika-zanatlija u čiji sastav, pored slikara, ulaze rezbar, kujundžija i zidar - objašnjava kustos Ana Bolović. Na sličnoj ikoni "Bogorodica Pantohara", rascvetala Bogorodičina ruža i Hristov skiptar međusobno se naginju u obliku grčkog slova ipsilon, tvoreći tako zamišljeni Sveti gral - ne kao pehar, kako se obično smatra, nego kao ženski princip plodnosti, Isusove loze... Knjaz Miloš je u rodnom selu Gornja Dobrinja, kod Požege, za spomen ocu Teodoru, upokojenom 1802. sagradio čardak-česmu, pored crkve Svetih apostola Petra i Pavla, uz čiji zid mu je otac sahranjen. Na ploči iznad česme ispisana je posveta: - Ovu vodu i čardak podiže svetli Gospodar Miloš Obrenović I, knjaz Srpski, 15. avgusta 1860. svome ocu Teodoru za dušu. Iznad te ploče stoji za pravoslavlje i srpstvo tog, ali i našeg doba, vrlo neuobičajen a upečatljiv simbol: dve plave ruže, spojene stabljikama u stilizovano latinično slovo "V", između kojih je istokračni krst. U simbolizmu rozenkrojcera nalazimo istovetan taj znak. Na crkvici brvnari u Takovu, u kojoj je 1815. blagosiljan Drugi srpski ustanak, četiri simbola takođe se mogu povezati sa tajnim društvima. Iznad desnih, bočnih vrata uklesana je pravilna šestokraka zvezda, sastavljena od dva istostranična trougla. Ista ta zvezda obavezna je insignija u svakoj masonskoj loži. Stilizovana šestokraka zvezda, bez unutrašnjih linija kao prethodna, isklesana je nad glavnim ulazom. Ovako stilizovana, predstavlja pojednostavljenu "plamenu zvezdu", jednako nezaobilaznu masonsku insigniju. Duž obe strane dovratka glavnog ulaza u crkvicu, uklesani su cvetovi ljiljani (krinovi) sa po tri latice - simbolika Sionskog priorata i Reda ljiljana, tajnih bratstava nerazdvojivih od masonskog. Ovo je simbolika i rodbinskog trougla Merovinzi-Anžujci-Balšići, kojima su vladarski Obrenovići bili srodnici. Sa obe strane dovratka, isklesana je i vinova loza sa ezoteričkim poretkom zrna grožđa, istovetna simboličkoj lozi koja stolećima ukrašava masonske "tapise". Poruka tog simbola je da se sled predaka i njihovih tajnih delanja nastavlja u redosledu i tajnom delanju potomaka. Oko bočnog ulaza, urezana je drugačija loza, ali sa istom porukom. Predstavljaju li te loze takovski kraj kao vinogradarski? Ne bi se reklo, ako se prepoznaje i prati simbolizam tajnih bratstava. U zajednici sa ostalim isklesanim ornamentima na takovskoj crkvici, obe loze mogu imati sasvim drugačije značenje.

Nastavak na Večernje novosti...