Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 07.Jul.2022, 09:49

Dan kada je Žikica Jovanović ubio dva srpska žandarma

Današnji dan, 7. jul, Srbija je decenijama obeležavala kao početak ustanka protiv okupatora u drugom svetskom.

Tog dana 1941. godine Živorad Žikica Jovanović, zvani Španac, politički komesar Rađevačke čete Valjevskog partizanskog odreda, je u selu Bela Crkva, nedaleko od Krupnja, na tradicionanom ivandanjskom seoskom vašaru, ubio dvojicu pripadnika srpske žandarmerije - Milenka Brakovića i Bogdana Lončara.

Ovaj događaj prihvaćen je kao početak ustanka >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << u Srbiji, odnosno Jugoslaviji, i obeležavan je kao državni praznik sve vreme postojanja socijalističke Jugoslavije i potom do 2001.

Tradicionalni vašar je okončavan, posle službe u crkvi, na sugestiju lokalnog predsednika opštine pozivom da se prisutni ne zadržavaju, imajući u vidu opšte vanredne okolnosti zemlje pod okupacijom.

Posle 17 časova na tom mestu se pojavljuju pripadnici Rađevačke čete Valjevskog partizanskog odreda, njih petnaestak, i sledi govor kojim se narod poziva na ustanak, uz pretnje onima koji učestvuju u privrednim aktivnostima u korist okupatora.

Govorili su Miša Pantić, zapovednik čete, Vladan Bojanić, Žikica Jovanović, politički komesar čete nazvan Španac, zbog učešća u građanskom ratu u toj zemlji, kao i Bogoljub Rakić, meštanin.

KPJ je pozvala na opšti ustanak nakon što je Nemačka napala Sovjetski Savez 22. juna 1941.

Kako su se pojavila dvojica žandarma iz stanice u obližnjoj Zavlaki, Lončar i Braković, koji su redovno patrolirali, Vladan Bojanić je požurio da pozove nazad pripadnke Rađevačke čete koji su već napustili selo.

Žandarmi su prvo pucali u vazduh, u skladu s pravilom službe, a Žikica Jovanovih Španac je odmah pucao u njih. Potom su ih ranjene dotukli s više hitaca.

Živorad Jovanović, poznat kao Žikica Španac, rođen je 1914. u Valjevu. Član KPJ bio je od 1935. Posle učešća u ratu u Španiji, i boravka u logoru u Francuskoj, u Jugoslaviju se vratio septembra 1940. Jedan je od organizatora ustanka u Zapadnoj Srbiji.

Poginuo je marta 1942. u Radanovcima kod Kosjerića. Proglašen je za narodnog heroja.

Miloš Miša Pantić, zapovednik Rađevačke čete, rođen je 1904. u Valjevu. Po obrazovanju lekar, član KPJ bio je od 1933. Poginuo je februara 1942, nedaleko od Prijepolja, najverovatnije hicem s leđa.

Bogdan Lončar i Milenko Braković bili su žandarmi u Kraljevini Jugoslaviji, i u skladu s propisima za okupirana područja, ostali su, kao i administrativne službe, na sličnim dužnostima i po okupaciji zemlje.

Dan ustanka 7. jul, decenijama je, kao jedan od centralnih simboličkih praznika, svečano obeležavan u Srbiji, sve do 2000. godine, nizom prigodnih manifestacija, polaganjem venaca i podsećanjima na partizansku borbu.

Bogdan Lončar i Milenko Braković, ubijeni žandrami, sudski su rehabilitovani decembra 2008. odlukom Okružnog suda u Šapcu, u skladu sa Zakonom o rehabilitaciji.

U sudskoj odluci je, pored drugog, navedeno da su njih dvojica "lišeni života iz ideološko-političkih razloga".

Skupština Srbije usvojila 10. jula 2001. Zakon o praznicima, kada je za Dan državnosti Srbije ustanovljen 15. februar - Sretenje, u znak sećanja na podizanje Prvog srpskog ustanka 1804. godine, što je takođe i začetak novovekovne srpske države.

Dotadašnji Dan ustanka, 7. jul time je prestao da bude državni praznik. Potonjih godina svečano su ga obeležavali pripadnici SUBNOR-a, kao i pristalice sličnih političkih orijentacija.

Taj datum, Dan ustanka 7. jula 1941, različito se tumači u srpskoj istoriografiji i publicistici. Dok ga jedni vide kao početak ustanka i herojske borbe u Srbiji i Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu, za druge je on početak komunističke revolucije i građanskog rata.

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...