Izvor: B92, 23.Jul.2011, 13:40   (ažurirano 02.Apr.2020.)

"Gulaš komunista" voleo Brusa Lija

U budimpeštanskom predgrađu Kebanja pronađena filmska arhiva iz komunističkog perioda Mađarske. Bivši generalni sekretar MSRP Janoš Kadar i članovi Centralnog komiteta najviše gledali avanturističke i kaubojske filmove.

Bivši dugogodišnji mađarski lider, Janoš Kadar, nije voleo izlaske, retko je išao u pozorište ili bioskop, a navodno nije imao čak ni televizor. Najviše je voleo da sedi u svom vrtu u nevelikoj vili na Brežuljku ruža u Budimu, ponekad da igra >> Pročitaj celu vest na sajtu B92 << šah ili obilazi fabrike.

Nedavno otkriće u budimpeštanskom predgrađu Kebanja, u krugu preduzeća za snimanje i distrubiciju filmova "Mokep", pokazalo je da je tvorac "gulaš komunizma" voleo i ostvarenja na celuloidnoj vrpci, ali gledana samo u užem krugu partijskih rukovodilaca.

U jednoj hali, naime, otkriveno je blizu 1.000 filmskih kopija, snimljenih na više od 6.000 kolutova smeštenih u limene kutije, a svetlost dana je ugledala i sala za projekcije s pedesetak mesta. U sredini je bila niska Kadarova fotelja, a društvo su mu pravili članovi Centralnog komiteta tada vladajuće Mađarske socijalističke radničke partije (MSRP).

Najčešće su sa njim bili Ðerđ Acel, Antal Apro, Bela Bisku, Jene Fok, Ferenc Minih, Ðula Kalai, kasnije i Ðerđ Lazar, Pal Lošonci, Valerija Benke, Šandor Gašpar i mnogi drugi.

Prema rečima očevidaca, bilo je dovoljno da Kadar tokom projekcije mahne rukom ili ustane, pa da se dotični film stavi na crnu listu i povuče u neki bunker pod katancem.

Partijskoj eliti je, međutim, bilo dozvoljeno da vidi sve. Kadar je najčešće gledao avanturističke i kaubojske filmove, voleo je Brusa Lija ("U zmajevom gnezdu") i Arnolda Švarcenegera (prvi filmovi iz serije "Terminator"), ali je, kako kažu, do kraja odgledao i "Devet i po nedelja" sa striptizerskim scenama Kim Bejsindžer.

U kinoteci su bila i zabavno-muzička dela poput "Kose" i "Isusa Hrista superstara", ali i klasična ruska dela reditelja Sergeja Ajzenštajna i Grigorija Čuhraja. Rečju, širok repertoar za svačiji ukus, s tim da je široka mađarska publika mogla da vidi samo ideološki i moralno podobne.

U saopštenju rukovodstva "Mokepa", dostavljenom nacionalnoj novinskoj agenciji MTI, ističe se da će biti potrebne nedelje, a možda i meseci da se otkrivena arhiva pogleda, sredi i kataloški obradi. Firma namerava da, nakon tog opsežnog posla, organizuje jedan festival, na kojem će publika moći da vidi zabranjene ili retko prikazivane filmove, a koji imaju nespornu umetničku i istorijsku vrednost.

Kadar je došao na vlast nakon kontrarevolucije 1956. godine uz pomoć sovjetskih trupa, a povukao se, zbog bolesti i senilnosti, tek maja 1988. Jula sledeće godine je umro, a sahranjen je kraj supruge Marije na groblju Fijumei u Budimpešti, nazvanom po imenu grada Rijeke iz austrougarskog perioda, gde je i rođen 1912. godine.

Nastavak na B92...