I knjiga spomenik

KRALjEVO - Pridružujući se obeležavanju stogodišnjice početka Velikog rata, Društvo istoričara Raškog okruga koje okuplja pedesetak profesionalnih znalaca - tumača istorije, istraživača i istoriografa od Tutina do Vrnjačke Banje i Kraljeva - objavilo je jesenas dve memorijalne knjige koje, i same za sebe, predstavljaju svojevrsne spomenike srpskim ratnicima palim u Balkanskim ratovima i na Solunskom frontu.

Knjiga pod naslovom „Prvi put kroz Albaniju“ zapravo je reprint izdanje istoimenog ratnog dnevnika srpskog vojnika Dragoljuba M. Dinića iz Kragujevca, pripadnika slavne Šumadijske divizije.

U ovom dnevniku vojnički precizno, do u detalj, govori se o prvom prelasku srpske vojske - Šumadijske divizije kroz Albaniju, od Prizrena do Drača na jadranskoj obali u jesen 1912. godine, i to posle oslobođenja Kosova i Metohije od Turaka i proterivanja turske vojske iz Srbije i drugih balkanskih zemalja, o čemu se u javnosti malo zna.

Dinićeva knjižica, kao autentični dokument ratnog pohoda srpske vojske, naime, prvi put je objavljena celu deceniju kasnije - tek 1922. godine, i to u izdanju „Vojnog vesnika“ iz Kragujevca. Od tada do danas, nažalost, ovaj, po mnogo čemu jedinstveni ratni dnevnik, sasvim je pao u zaborav.

Grupa kraljevačkih istoričara, međutim, nedavno je, gotovo slučajno, otkrila taj dokument i jesenas, u ediciji „Darovi prošlosti“ Društva istoričara Raškog okruga, ali svojim novcem, ponovo „oživela“ štampajući reprint izdanje u 500 primeraka. Za veći tiraž para nije bilo.

- Dinićev ratni dnevnik, koji je, evo, po drugi put među nama pravi je primer sažetog i vojnički konciznog dokumenta o Prvom balkanskom ratu u kom se, pored isticanja herojskog zauzimanja jadranske obale u Albaniji, govori i o albanskom nacionalnom pitanju, pa ga zato naročito preporučujem istraživačima srpsko-albanskih odnosa u 20. veku. Ova knjižica spada u istorijske izvore dragocene za razumevanje odnosa između Srbije i novouspostavljene albanske države - napominje mr Dragoljub Danilović, predsednik Društva i pisac predgovora reprint izdanja ovog ratnog dnevnika.

Ubrzo po objavljivanju Dinićevog dnevnika, koji je među istoričarima, ali i među „običnim“ čitaocima, izazvao veliko interesovanje, Društvo istoričara Raškog okruga u istoj ediciji objavilo je i drugu reprint knjigu - „Album grobalja i grobova“ srpskih ratnika. Album koji sadrži 70 fotografija danas gotovo zapuštenih groblja i grobova srpskih vojnika priredio je i 1921. godine štampao Jovan M. Sretenović, tada penzionisani potpukovnik jugoslovenske vojske. Sada je ponovo pred očima srpske javnosti.

MAKEDONSKA PLOČA

REPRINT izdanju Sretenovićevog „Albuma srpskih grobalja i grobova“ kraljevački istoričari pridodali su i geografsku kartu širokog pojasa Solunskog fronta na granici Grčke i današnje Makedonije sa tačno naznačenim lokacijama gde se nalaze uglavnom zapuštena groblja i grobovi srpskih ratnika.

Za razliku od nas, Makedonci su se potrudili da na Kajmakčalanu kao jednom od najsvetijih srpskih mesta 2009. godine postave spomen-ploču na kojoj doslovno piše: „Oprosti im Gospode. Sa velikom žalošću i poštovanjem ostavljamo ovu spomen-ploču za makedonske vojnike mobilisane od srpske okupatorske vlasti i poginule za tuđe interese i podelu Makedonije. Neka im je večna slava!“.