Sto hiljada ljudi odsečeno od sveta

Veza sa najbližim gradom za većinu svodi se na izuzetno retke posete lekaru, kupovinu goriva ili neki administrativni posao. U bespućima najčešće žive najstariji, slabog zdravlja i bez obrazovanja.

Izolovani od sveta, kojih ima bar 100.000 u Srbiji, uglavnom žive u planinskim zabitima istočne i južne Srbije, mada nisu izuzetak ni u drugim krajevima zemlje. Većina samotnjaka danas su uglavnom poslednji Mohikanci u selima koja su nekada bila živa i gusto naseljena.

O tome svedoče i rezultati poslednjeg popisa stanovništva koji je pokazao da čak 85 sela ima tek ponekog stanovnika, a da u gotovo hiljadu naselja stanuje manje od stotinu žitelja. Primer sredine čiji žitelji u grad potežu samo u izuzetnim slučajevima su sela oko Sjenice, Tutina, Raške, Novog Pazara, Pirota... Od glavnog puta sela su udaljena i po 20 kilometara, a svega desetak odsto njih ima asfalt i infrastrukturu. Veliki problem sa udaljenim selima, čiji broj žitelja rapidno pada, je broj usamljenih ljudi u poznim godinama. Podaci SANU govore da u desetkovanim selima živi čak 260.000 neoženjenih muškaraca i 100.000 neudatih žena starosti do 50 godina. Oni i najčešće ostaju verni kućnom pragu, ma koliko bio udaljen od najbližeg grada.

"Deo žitelja ovih sela raseljavanjem je ostao odsečen od civilizacije, ali postoje i ljudi koji dobrovoljno odlaze u udaljene krajeve. Hranu obezbeđuju čuvanjem stoke i u grad vrlo retko dolaze", kaže Jovan Čorbić, prvi čovek opštine Raška.

Da je broj usamljenika poslednjih godina u blagom porastu, rečeno nam je i u Pirotu. Radnici koji ostanu bez posla, ili odu u penziju, vraćaju se na udaljena roditeljska imanja, gde se na sitno bave poljoprivredom i tako pomažu plitke kućne kase.

"Postoji bar desetak udaljenih sela u našem kraju gde je i po nekoliko kuća naseljeno penzionerima. Većina njih na planini provodi i surove zime", kaže Svetomir Jović iz Opštinske uprave Knjaževac.

Razloge za veliki broj usamljenika u seoskim bespućima, demograf Ivan Marinković objašnjava intenzivnim pražnjenjem sela prošlih decenija.

"U mnogim mestima živi svega po desetak stanovnika. Veći problem, međutim, čini to što se slična oseka u broju stanovnika javlja i u varošicama i manjim gradovima", kaže Marinković.

Marinković kaže da su sela, udaljena od puteva ili većih gradova, posledica velikog broja naselja. U Srbiji 7,1 milion ljudi živi u čak 4.700 naselja. U ruralnim sredinama, koje čine više od 80 odsto Srbije, populacija je ne samo malobrojna, već i raštrkana na velikom prostoru. Na primer, Leskovac obuhvata čak 300 naselja sa malim brojem žitelja.

Da će u godinama koje dolaze biti smanjen čak i broj modernih Robinzona ukazuju prognoze stručnjaka. Podaci koje je sakupila i obradila SANU, pokazuju da je četvrtina od 4.600 sela u Srbiji - na izdisaju