Jovan Bulajić iz Udruženja Preporod, u kojem zavisnici, po sistemu komune, nalaze svoj put izbavljenja od droge, opisuje za RSE put od trenutka kada zavisnik uđe u proces izlječenja do resocijalizacije, odnosno njegovog uključivanja u normalan život van zajednice.
Bulajić: Preporod živi petu godinu od osnivanja i tretira se kao začetnik van-institucionalnog načina tretmana zavisnika od droga. U Crnoj Gori smo uveli priču o tretmanu u terapijskim zajednicama i komunama. Specifično je da su se u taj proces uključili ljudi koji su sami bili zavisnici u svojoj prošlosti. Trenutni zavisnici, najrađe čuju i uvijek poslušaju riječ nekog koji je i sam bio zavisnik. To je naš najveći adut u svoj toj priči i komunikaciji. Mi primarno motivišemo zavisnika da prihvati dugotrajan, stacionaran i besplatan tretman, kakav sprovodimo u Preporodu.
Oslanjamo se na stacionarne kapacitete terapijskih zajednica i komuna iz bližeg, ali i iz šireg okruženja, tako da taj dio posla koji radimo, malo ko radi u Crnoj Gori. Bitno je da postoji neko ko radi ovaj posao i negdje smo saglasni, i struka i mi, da je to jedan od ključnih dijelova u tretmanu zavisnika. Mi ne prećutkujemo stvari koje baš i nisu lake za čuti jer tokom cijelog tretmana nema cigara, najčešće nema tableta, alkohola, droge, mora se prihvatiti pratnja odgovorne osobe 24 sata dnevno. Sve su to neke situacije koje utiču da ljudi baš to i ne čuju lako i ne prihvataju to baš na prvu loptu. Postoje načini saopštavanja svih tih detalja, postoje uslovi kada se koji detalj smije saopštiti jer ne možemo saopštavati takve stvari onda kada nama to odgovara.
Narkomanija je specifična bolest u kojoj bolesnik sve radi da se ne izliječi. Postoje stvari koje ne možete po pravilu saopštavati kada vi mislite da treba, nego već za te stvari, za koje pretpostavljate da ih neće osoba lako čuti, izgrađujete moment da ih saopštite. Govorite ih onda kada očekujete da one neće uzrokovati otklon od tretmana. Kada takve stvari zavisnik prihvati, onda smo dobro poradili na tom motivu i dobro uradili posao. Slažemo se sa strukom da je motivacija jedan od ključnih dijelova u tretmanu. Kada uspijemo da motivišemo čovjeka da prihvati tretman kakav zagovaramo, onda osobi preostaje da se prepusti vođstvu i savjetima ljudi iz centara i terapijskih zajednica. Motiv je tu, osoba ulazi u stacionarni dio tretmana i preostaje joj da se prepusti savjetima ljudi koji se tamo brinu o njihovim životima.
Logo organizacije "Preporod"Nama je danas, poslije pet godina od početka rada, olakšana ta situacija jer se u samom dijelu odobravanja možemo pozvati na komunikaciju sa zavisnicima, na situaciju u kojima im, po izlasku iz tretmana, obezbjeđujemo i re-socijalizaciju. Mi smo prvi centar za re-socijalizaciju rehabilitovanih zavisnika i zatvorenika koji su bili opterećeni zavisnošću. Kada izađu iz stacionarnog dijela tretmana, obezbjeđujemo im uslove za informatičko i jezičko doškolovanje Kursevi se provode u certifikovanim ustanovama i kasnije im se unose u radne knjižice. Sve to utiče na to da su oni dobro kotirani na tržištu rada. Danas već stvaramo uslove za upošljavanje nekih od njih, što u Preporodu, što kod privrednika sa kojima uspostavljamo komunikaciju i saradnju po tom osnovu. Krug smo na institucionalnom nivou zaokružili.
Tokom re-socijalizacije, obezbjeđuje im se i testiranje na hepatitis C, koji je jako često prateća bolest kod korisnika droga. Obezbjeđujemo im tretman, zbog toga što terapija od hepatitisa C, u zavisnosti od genotipa kojom je zavisnik opterećen, traje od šest do 12 mjeseci i košta do 25.000 eura. U Crnoj Gori je terapija, kojom se tretira hepatitis C, još uvijek na pozitivnoj listi lijekova, pa ćemo olakšati i državi pitanje izbora kome dati terapiju, pošto je uslov da se dobije ta terapija apstinencija u trajanju minimalno šest do osam mjeseci, a ljude, koje mi preporučujemo zdravstvenim ustanovama u Crnoj Gori, za tretman hepatitisa C, moraju biti makar godinu i po ili dvije čisti. Mislim da ćemo i sa te strane pozitivno uticati na motivisanje ljudi da prihvate tretman.
Jedan diler rađa novih pet ovisnika
Bulajić: Trenutno su u programu iz Crne Gore 23 osobe u stacionarnom djelu. Među njima ima i zavisnica sa djecom. Oni dolaze iz cijele Crne Gore. Najčešće su to ljudi iz Podgorice i iz Nikšića, mada ih ima i iz ostalih gradova Crne Gore. U posljednje vrijeme nas znaju zvati ljudi iz Hercegovine jer kod njih nema nekih pretjeranih uslova. U BiH postoje komune i terapijske zajednice koje su sve manje-više na vjerskoj osnovi. Tretman je besplatan, pa je za dosta njih to itekako bitno pošto su porodice zavisnika gotovo potpuno materijalno ruinirane. Stacionari koje obezbjeđujemo su potpuno besplatni.
Najčešće sarađujemo sa stacionarnim kućama iz Hrvatske, Srbije, Njemačke i Španije. U svoj toj priči je baš veliki plus da idu da se liječe van Crne Gore jer smo još uvijek u Crnoj Gori opterećeni našim tradicionalizmom i pokušajima da se sakrije od sredine da je neko zavisnik. Onda ta situacija da se ide van Crne Gore, većini od njih posebno godi, i porodicama i samim zavisnicima.
Bulajić: Sam sam učestvovao u izradi nacionalne strategije za borbu protiv droga. Tom strategijom je predviđena izrada registra i znam da je u završnoj fazi. Zašto nije zaživio? Mislim da odgovor treba potražiti u Ministarstvu zdravlja. Mislim da je malo zapelo oko usvajanja pravilnika i samog dokumenta kojim se definiše njegovo funkcionisanje. Čini mi se da je samo zaživljavanje pred nama.
Znam da sa tim registrom neće biti obuhvaćene osobe koje su pomoć za svoju bolest potražile mimo javnih crnogorskih zdravstvenih ustanova. Osobe koje su pomoć potražile kod nas, kao nekog ko radi van-institucionalni tretman, koji je svugdje u svijetu priznat, ili osobe koje su pomoć potražile u zdravstvenim ustanovama van Crne Gore, neće biti obuhvaćene tim registrom. Mislim da to neće ukazivati na realno stanje.
Bulajić: Najsvežiji podaci, kojim se u Crnoj Gori barata, su podaci Instituta za javno zdravlje iz 2006. godine. Oni govore da u Crnoj Gori ima između 2.500 i 3.000 zavisnika. Evropski centar za monitoring i zavisnosti od droga kaže da je trend rasta zavisničke populacije nezaustavljiv. Da bi zavisnici zadovoljili svoje potrebe, ulaze u krug prodaje droge. Ulazak u prodaju droge kaže da jedan diler rađa novih pet ovisnika. To znači da je trend rasta zavisničke populacije nezaustavljiv.
Ako se vodimo njim, onda je u Crnoj Gori mnogo više zavisnika u 2011. nego u 2006. godini. Isto tako postoji praksa u nekim državama, koje su dostigle malo više u tretmanu zavisnika, koje zvanične brojke množe sa takozvanom tamnom brojkom pet. Ako se vodimo tom proporcijom, onda u Crnoj Gori nema ispod 12.500 zavisnika.
RSE: Preporod je u Crnoj Gori prepoznat kao udruženje koje na neuobičajen način pomaže zavisnicima da počnu, ali i završe, uspješnu borbu protiv droge. Kako vi radite na terenu sa njima?
Bulajić: Preporod živi petu godinu od osnivanja i tretira se kao začetnik van-institucionalnog načina tretmana zavisnika od droga. U Crnoj Gori smo uveli priču o tretmanu u terapijskim zajednicama i komunama. Specifično je da su se u taj proces uključili ljudi koji su sami bili zavisnici u svojoj prošlosti. Trenutni zavisnici, najrađe čuju i uvijek poslušaju riječ nekog koji je i sam bio zavisnik. To je naš najveći adut u svoj toj priči i komunikaciji. Mi primarno motivišemo zavisnika da prihvati dugotrajan, stacionaran i besplatan tretman, kakav sprovodimo u Preporodu.
Oslanjamo se na stacionarne kapacitete terapijskih zajednica i komuna iz bližeg, ali i iz šireg okruženja, tako da taj dio posla koji radimo, malo ko radi u Crnoj Gori. Bitno je da postoji neko ko radi ovaj posao i negdje smo saglasni, i struka i mi, da je to jedan od ključnih dijelova u tretmanu zavisnika. Mi ne prećutkujemo stvari koje baš i nisu lake za čuti jer tokom cijelog tretmana nema cigara, najčešće nema tableta, alkohola, droge, mora se prihvatiti pratnja odgovorne osobe 24 sata dnevno. Sve su to neke situacije koje utiču da ljudi baš to i ne čuju lako i ne prihvataju to baš na prvu loptu. Postoje načini saopštavanja svih tih detalja, postoje uslovi kada se koji detalj smije saopštiti jer ne možemo saopštavati takve stvari onda kada nama to odgovara.
Narkomanija je specifična bolest u kojoj bolesnik sve radi da se ne izliječi.
Narkomanija je specifična bolest u kojoj bolesnik sve radi da se ne izliječi. Postoje stvari koje ne možete po pravilu saopštavati kada vi mislite da treba, nego već za te stvari, za koje pretpostavljate da ih neće osoba lako čuti, izgrađujete moment da ih saopštite. Govorite ih onda kada očekujete da one neće uzrokovati otklon od tretmana. Kada takve stvari zavisnik prihvati, onda smo dobro poradili na tom motivu i dobro uradili posao. Slažemo se sa strukom da je motivacija jedan od ključnih dijelova u tretmanu. Kada uspijemo da motivišemo čovjeka da prihvati tretman kakav zagovaramo, onda osobi preostaje da se prepusti vođstvu i savjetima ljudi iz centara i terapijskih zajednica. Motiv je tu, osoba ulazi u stacionarni dio tretmana i preostaje joj da se prepusti savjetima ljudi koji se tamo brinu o njihovim životima.
Tokom re-socijalizacije, obezbjeđuje im se i testiranje na hepatitis C, koji je jako često prateća bolest kod korisnika droga. Obezbjeđujemo im tretman, zbog toga što terapija od hepatitisa C, u zavisnosti od genotipa kojom je zavisnik opterećen, traje od šest do 12 mjeseci i košta do 25.000 eura. U Crnoj Gori je terapija, kojom se tretira hepatitis C, još uvijek na pozitivnoj listi lijekova, pa ćemo olakšati i državi pitanje izbora kome dati terapiju, pošto je uslov da se dobije ta terapija apstinencija u trajanju minimalno šest do osam mjeseci, a ljude, koje mi preporučujemo zdravstvenim ustanovama u Crnoj Gori, za tretman hepatitisa C, moraju biti makar godinu i po ili dvije čisti. Mislim da ćemo i sa te strane pozitivno uticati na motivisanje ljudi da prihvate tretman.
Jedan diler rađa novih pet ovisnika
RSE: Koliko trenutno imate štićenika u komunama i vašim zajednicama i odakle oni najčešće dolaze?
Bulajić: Trenutno su u programu iz Crne Gore 23 osobe u stacionarnom djelu. Među njima ima i zavisnica sa djecom. Oni dolaze iz cijele Crne Gore. Najčešće su to ljudi iz Podgorice i iz Nikšića, mada ih ima i iz ostalih gradova Crne Gore. U posljednje vrijeme nas znaju zvati ljudi iz Hercegovine jer kod njih nema nekih pretjeranih uslova. U BiH postoje komune i terapijske zajednice koje su sve manje-više na vjerskoj osnovi. Tretman je besplatan, pa je za dosta njih to itekako bitno pošto su porodice zavisnika gotovo potpuno materijalno ruinirane. Stacionari koje obezbjeđujemo su potpuno besplatni.
Najčešće sarađujemo sa stacionarnim kućama iz Hrvatske, Srbije, Njemačke i Španije. U svoj toj priči je baš veliki plus da idu da se liječe van Crne Gore jer smo još uvijek u Crnoj Gori opterećeni našim tradicionalizmom i pokušajima da se sakrije od sredine da je neko zavisnik. Onda ta situacija da se ide van Crne Gore, većini od njih posebno godi, i porodicama i samim zavisnicima.
RSE: Koliko je u Crnoj Gori zavisnika od droge? Čini mi se da ta statistika ne postoji. Crna Gora još nema registar zavisnika od droge. Na šta se čeka?
Sam sam učestvovao u izradi nacionalne strategije za borbu protiv droga. Tom strategijom je predviđena izrada registra i znam da je u završnoj fazi.
Znam da sa tim registrom neće biti obuhvaćene osobe koje su pomoć za svoju bolest potražile mimo javnih crnogorskih zdravstvenih ustanova. Osobe koje su pomoć potražile kod nas, kao nekog ko radi van-institucionalni tretman, koji je svugdje u svijetu priznat, ili osobe koje su pomoć potražile u zdravstvenim ustanovama van Crne Gore, neće biti obuhvaćene tim registrom. Mislim da to neće ukazivati na realno stanje.
RSE: Kakvo je po Vama realno stanje?
Bulajić: Najsvežiji podaci, kojim se u Crnoj Gori barata, su podaci Instituta za javno zdravlje iz 2006. godine. Oni govore da u Crnoj Gori ima između 2.500 i 3.000 zavisnika. Evropski centar za monitoring i zavisnosti od droga kaže da je trend rasta zavisničke populacije nezaustavljiv. Da bi zavisnici zadovoljili svoje potrebe, ulaze u krug prodaje droge. Ulazak u prodaju droge kaže da jedan diler rađa novih pet ovisnika. To znači da je trend rasta zavisničke populacije nezaustavljiv.
Ako se vodimo njim, onda je u Crnoj Gori mnogo više zavisnika u 2011. nego u 2006. godini. Isto tako postoji praksa u nekim državama, koje su dostigle malo više u tretmanu zavisnika, koje zvanične brojke množe sa takozvanom tamnom brojkom pet. Ako se vodimo tom proporcijom, onda u Crnoj Gori nema ispod 12.500 zavisnika.
