Demencija je češća kod žena nego kod muškaraca, i to ne samo zato što žene žive duže. Jedan od mogućih faktora koji utiče na rizik od demencije kod žena je njihov reproduktivni vijek, odnosno vrijeme kada su dobile prvu i posljednju menstruaciju.
Naime, neka istraživanja su pokazala da žene koje su imale duži reproduktivni vijek, tj. koje su dobile menstruaciju ranije i ušle u menopauzu kasnije, imaju manji rizik od demencije u starosti.
Zašto je to tako? Jedno od objašnjenja je uloga estrogena, ženskog polnog hormona, koji se luči tokom reproduktivnog perioda. Estrogen ima brojne efekte na organizam, a jedan od njih je i zaštita mozga od oštećenja i degeneracije. Estrogen utiče na rast i preživljavanje neurona, na stvaranje novih sinapsi, na protok krvi u mozgu, na upalne procese, na antioksidativnu odbranu i na metabolizam glukoze i holesterola.
Sve to doprinosi boljem funkcionisanju mozga i smanjenju rizika od demencije. Nivo estrogena, međutim, opada sa godinama, naročito u menopauzi, kada prestaju ovulacija i menstruacija. To znači da žene koje su imale kraći reproduktivni životni vijek, tj. koje su dobile menstruaciju kasnije i ušle u menopauzu ranije, imaju manje kumulativne izloženosti estrogenu tokom života, a time i veći rizik od demencije, nego žene koje su duže vremena bile izložene višim nivoima estrogena.
Demencija je opšti naziv za različite poremećaje koji utiču na kognitivne funkcije, kao što su pamćenje, mišljenje, jezik i orijentacija. Demencija je najčešće povezana sa starenjem, ali nije normalan dio starenja. Poremećaj pamćenja i razmišljanja može da ima različite uzroke, kao što su Alchajmerova bolest, vaskularna demencija, Parkinsonova bolest, frontotemporalna demencija i druge.
Starost u kojoj osoba počinje i prestaje da menstruira mogla bi uticati na njen rizik od razvoja demencije kasnije u životu, prema najvećoj studiji te vrste. Rezultati studije koja je obuhvatila zdravstvene podatke 273.260 ženskih učesnica u Velikoj Britaniji, sugerišu da one koje su mlađe ušle u reproduktivni period dobijanjem prve menstruacije oko 11. godine i prošle kroz menopauzu starije, imaju zdravije starenje mozga. Učesnice koje su počele da menstruiraju sa 15 ili više godina pokazale su 12 odsto povećan rizik od demencije. U međuvremenu, one koje su doživjele menopauzu poslije 50. godine, imale su 24 odsto smanjen rizik za demenciju.
Istraživači na Univerzitetskom koledžu London (UCL) otkrili su da osobe koje su menstruirale 34 do 37 godina imaju 28 odsto smanjen rizik od demencije u poređenju sa onima sa kraćim reproduktivnim rasponom.
Ova korelacija je zavisila od toga kada je menstruacija počela i kada je prestala, bilo prirodno ili kao posljedica neke operacije.
Kod ljudi, estradiol je najjači hormon iz porodice estrogena. Njegov nivo raste i opada tokom života, dostižući vrhunac tokom reproduktivnih godina i opadajući sa menopauzom.
Hormonska terapija zamjene, koja dopunjuje estrogen nakon menopauze, izgleda, nije uticala na rezultate.
"Na osnovu rezultata ove studije, estrogen bi kod žena mogao imati zaštitnu ulogu u razvoju demencije", zaključuje tim na UCL-u.
Ako se to pokaže kao tačno, pomoglo bi da se objasni zašto je više od 60 odsto ljudi koji razviju ovaj neurokognitivni poremećaj ženskog pola. Zapravo, osim starosti, pol je najveći faktor razvoja demencije koji naučnici znaju.
Nepotrebne histerektomije
Istraživanja na životinjama su otkrila da je mozak sisara veoma osjetljiv na estrogene, posebno u regionima povezanim sa učenjem i pamćenjem. Neki rezultati na glodarima čak sugerišu da estradiol može poboljšati neuralne veze u hipokampusu i moguće smanjiti nakupljanje proteinskih plakova povezanih sa Alchajmerom. Slična istraživanja sa ljudskim mozgovima, međutim, su dala konfliktne rezultate.
Jedan od zabrinjavajućih nalaza istraživača sa UCL-u je taj da se žene koje su podvrgnute reproduktivnoj operaciji, suočavaju sa osam odsto povećanim rizikom od demencije.
Oni ističu da su mnoge od ovih operacija nepotrebne ili obavljene u previše mladom dobu pacijentkinja. Prema nekim procjenama, oko 90 odsto histerektomija se obavlja zbog benignih stanja, a 54 odsto žena u SAD, koje su podvrgnute histerektomiji, uklonjena su oba jajnika. Više od trećine ove grupe bile su žene mlađe od 44 godine, prenosi "Politikin magazin".
"Kada se žene podvrgnu operaciji uklanjanja materice i jajnika, one prolaze kroz nagli pad izloženosti estrogenu i ubrzane promjene u nervnom sistemu u perimenopauzalnom periodu", objašnjavaju istraživači na UCL-u.
Potrebno je mnogo više istraživanja da bi se otkrilo kako estrogen može direktno uticati na starenje mozga, a postoji šansa da i drugi polni hormoni, kao što je progesteron, takođe, igraju nezanemarljivu zaštitnu ulogu.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.