Ko sve sapliće Kinu na Pacifiku

Početkom ovog meseca održan je važan regionalni sastanak koji mnogi svetski mediji nisu propratili. Reč je o onlajn susretu ministara odbrana Japana i trinaest ostrvskih država Pacifika, kao što su Fidži, Papua Nova Gvineja, Kiribati, Maršalska ostrva i Tuvalu.

Ove države u daljoj prošlosti trpele su uticaj ili su bile pod upravom evropskih sila, poput Velike Britanije i Francuske, dok su tokom Drugog svetskog rata bile pod okupacijom Japana. Nakon završetka najvećeg svetskog oružanog sukoba one su uglavnom u sferi uticaja SAD, uz značajan ekonomski i politički upliv Australije i Novog Zelanda.

Međutim, ove zemlje, čije ekonomije gotovo u potpunosti zavise od turizma, poljoprivrede i ribarstva i, po pravilu, imaju malu populaciju i veliku geografsku razuđenost, te slabo razvijene institucije sistema i infrastrukturu, sve više se ekonomski oslanjaju na Narodnu Republiku Kinu, koja im pruža pomoć u vidu pozajmica i investicija u luke, mostove i aerodrome.

Samo u 2017. godini, na primer, Kina je investirala čak četiri milijarde američkih dolara u projekte u pacifičkim ostrvskim državama, čime je znatno nadmašila najvećeg finansijera tih zemalja, Australiju.

Zapadna strategija obuzdavanja Kine 

Narodnooslobodilačka armija Kine poslednjih godina sistematski i ubrzano jača mornaricu i, po stranim procenama, već sada poseduje najveći broj vojnih plovila na svetu – oko 350.

Veliki prioritet Pekinga za dalji razvoj mornarice je konstrukcija većeg broja nosača aviona – Kina trenutno koristi dva, dok je treći u izgradnji.

Dalje, kineska ulaganja u infrastrukturu država u Pacifiku, kao što su luke i piste, strahuju zapadne zemlje poput SAD i Australije, mogu biti uslovljena time da se kineskoj armiji omogući trajno ili privremeno stacioniranje. S tim u vezi ukazuje se na primer lučkog grada Luganvila u Vanuatuu, gde su kineske kompanije izgradile pristanište dubine 25 metara, koje bi moglo da prihvati i nosače aviona.

Sastanak ministara odbrane, čiji je domaćin bio Tokio, upravo je sazvan s ciljem da se prodube bezbednosne veze američkih saveznika s državama Pacifika kako bi se ograničio i suzbio pristup kineske mornarice otvorenim morima najvećeg okeana sveta i omogućila "slobodna plovidba svetskim morima".

O tome svedoči činjenica da su, mada je formalno reč o sastanku Japana s vođama pacifičkih država, događaju prisustvovali i predstavnici SAD, Velike Britanije, Francuske, Kanade, Australije i Novog Zelanda. To ukazuje na blokovski karakter susreta, jer sve pomenute države sarađuju s Vašingtonom u nastojanju da ograniče ekonomski i vojnopolitički uticaj Kine, ne samo među ostrvskim zemljama Tihog okeana nego i u jugoistočnoj Aziji.

Vašington jača postojeće i nastoji da razvije nove vojnopolitičke saveze sa državama u širokom pojasu od Beringovog mora na severu Pacifika do Indijskog okeana kako bi ograničio ekonomski, politički i vojni uticaj Kine u tom delu sveta i usporio njeno izrastanje u svetsku vojnu supersilu.

SAD već imaju niz saveznika koji geografski i vojno "zatvaraju" Kinu u njeno dvorište i funkcionišu kao bedem koji je drži van pacifičkih prostranstava u kojima se nalaze američke teritorije i baze i kojima je decenijama nakon Drugog svetskog rata, bez ikakve opozicije ili izazova, slobodno gospodarila američka mornarica: Japan, Južna Koreja, (kineska provincija) Tajvan, Filipini i Australija.

Vašington već izvesno vreme koketira i sa zemljama poput Vijetnama i Singapura, ističući opasnost za te zemlje od gubitka morskih teritorija, odnosno, zapadanja pod ekonomsku, a samim tim političku, zavisnost od najmnogoljudnije zemlje sveta.

Zabrinutost zbog Kine

Sjedinjene Države se sada okreću i ostrvskim zemljama Pacifika, koje zbog svoje geografske izolovanosti i male ekonomske snage, često ostaju u zapećku kada su u pitanju politički i ekonomski prioriteti Zapada, ali sada postaju bitne, jer ekonomsko-politički i fizički prodor Pekinga dublje u Tihi okean posredstvom novca i mornaričkih efektiva znači slabljenje ekonomskog monopola Zapada u tom ogromnom regionu, i potiskuje zonu političke i vojne dominacije SAD u Pacifiku nazad ka njenoj matici.

Kinesko vojno prisustvo u prostranstvima Tihog okeana može dovesti i do izolacije američkih teritorijalnih poseda u njemu, poput Guama i Saipana, i vojnih baza koje se tamo nalaze.   

Uloga Japana kao organizatora sastanaka i investitora u Pacifiku, te operatora podmornica i vazduhoplova za patroliranje u njemu, vrlo je bitna za SAD u smislu kontriranja toj, za Vašington, "kineskoj pretnji".

I sam Tokio je, naravno, zainteresovan za sprovođenje aktivnosti kojima se ograničava uticaj Kine u Tihom okeanu, jer se i sam oseća ugrožen njenim vojnim rastom. Vladu u Tokiju posebno brine budućnost japanskih ostrva koja administrativno pripadaju prefekturi Okinava, a koja su rasuta u prostoru širine više od hiljadu kilometara između većeg japanskog ostrva Kjušu na severu i Tajvana na jugu.

S druge strane, međutim, male ostrvske zemlje Pacifika raduju se kineskim investicijama i pozajmicama, koje ne samo što su obilne, već po pravilu imaju i jednostavniju proceduru za odobravanje, te se daju bez postavljanja preduslova. 

Novi hladni rat u Pacifiku

Blokovsko sučeljavanje SAD i njenih brojnih saveznika sa jedne i Kine (donekle podržane Rusijom) sa druge strane može potencijalno biti vrlo opasno za male, nejake države Pacifika, ali i vrlo korisno, dok god se odvija bez razmene olova, odnosno, ostaje u domenu "hladnog rata".

Naime, vešto laviranje između te dve strane malim državama može doneti mnogo povoljnih kredita, popusta na robu i usluge, pa i poklona, kao što su, kada su u pitanju naoružanje, sredstva veze, patrolni čamci i helikopteri. 

Tako program japanske vlade za pomoć inostranstvu za jačanje kapaciteta za odbranu, pored kontinentalnih zemalja jugoistočne Azije koje se nalaze u sferi jakog kineskog političkog i ekonomskog uticaja, kao što su Laos, Kambodža, Mjanmar i Vijetnam, već obuhvata i pacifičke države poput Filipina, Papue Nove Gvineje i Istočnog Timora.

Sigurno je da će sastanak ministara odbrane Japana i 13 pacifičkih zemalja rezultirati daljim jačanjem odbrambenih veza dalekoistočne carevine s tim ostrvskim nacijama češćim posetama japanskog brodovlja i više vojnih i civilnih donacija.