Pavle Petrović: Šta nam treba za BRŽI PRIVREDNI RAST
Tajna uspeha za brži privredni rast su visoke investicije, posebno one usmerene u industriju, naročito prerađivačku, ali i dobra obrazovna struktura stanovništa i jake institucije, koje Srbija poslednjih decenija nije imala, zbog čega i zaostaje u dohotku po stanovniku u odnosu na zemlje razvijene Evrope, ali i one koje su svrstane u centralni i istočni deo Starog kontinenta.
To pokazuju rezultati istraživanja, koji su objavljeni u knjizi predsednika Fiskalnog saveta Pavla Petrovića i Mirjane Gligorić Matić "Konvergencija periferije ka razvijenoj EU i faktori koji je opredeljuju: Empirijsko istraživanje i implikacije za Srbiju", koja je nedavno predstavljena u SANU u okviru strateškog projekta o razvoju srpske privrede.
Po tim rezultatima Srbija je sada po svom dohotku po stanovniku na trećini razvijene Evrope, a na 60 odsto proseka Centralne i Istočne Evrope. Autori istraživanja su inače ispitivali kako su zemlje Centralne i Istočne Evrope, sa kojima Srbija može da se poredi, iskoristile svoje potencijale i brzo se približile razvijenom svetu, i taj model pokušali da primene i na Srbiju.
- Pokazuje se da ako ste manje razvijeni, imate potencijal da brže rastete, lakše je da imitirate i prenosite tuđa znanja kod vas, nego da stvarate inovacije na čemu baziraju rast razvijene zemlje. Zemlje Centralne i Istočne Evrope su uspele da kroz investicije i dobru obrazovanost stanovništva obezbede visok rast i tako počnu da sustižu razvijenu Evropu - navodi Pavle Petrović.
On dodaje da Srbija nije uspela da ih prati u tome, a uzroke za to nalazi i njenom nesnalaženju u tranziciji tokom proteklih 25 godina odnosno prelasku iz socijalistički u kapitalistički sistem.
- U Srbiji je u tom periodu došlo do deindustrijalizacije, što se desilo i u Istočnoj i Centralnoj Evropi, ali su oni to zaustavili posle nekog perioda. Još važnije je to što su prešli na savremene proizvode i sektore unutar prerađivačke industrije koji su bili konkurentni u EU, poput računarskog, automobilskog i hemijskog. U Srbiji se taj zaokret ka modernim granama prerađivačke industrije još nije desio, a obim tog investiranja presudan je za sustizanje razvijenog sveta, jer kroz investicije unosite nove tehnologije i znanja - ističe Petrović.
On ne spori da su direktne strane investicije na visokom nivou u Srbiji, ali je problem to što su one uglavnom u sektorima koji nisu imali veliku dodatu vrednost.
- Jedno od opravdanja za to je što smo mi krenuli sa velikom nezaposlenošču, pa je bila namera da se ljudi što pre zaposle. U Srbiji su prioritet prehrambena, tekstilna i duvanska industrija. Da bi došlo do prelaza na značajnije, produktivnije sektore, potrebni su uslovi za to. Istraživanja pokazuju da je presudno da, pored investicija, budu razvijene institucije, vladavina prava, pravosuđe, borba protiv korupcije. Da bi se desio zaokret u industriji, treba da se desi zaokret u ambijentu koji bi omogućio da se rascvetaju mala i srednja preduzeća, dakle moraju vladavina prava i borba protiv korupcije da idu na daleko viši nivo. Oslonac svake privrede čini domaći sektor, za koji su kičma mala i srednja preduzeća, a za njih je presudno okruženje jer su stranci relativno zaštićeni u Srbiji - objašnjava Petrović.
Istraživanje jasno upućuje i na zaključak da rast privrede u Srbiji je nužno povezan i sa obrazovnim sistemom.
- Taj sistem je kod nas kvantitativno i kvalitativno slabiji nego u Centralnoj i Istočnoj Evropi. Manje razvijene zemlje kao Srbija mogu brže da rastu od Nemačke ili Francuske tako što će da prenose i primenjuju ta znanja, ali da bi to bilo moguće mora da postoji obrazovano stanovništvo koje bi to moglo da prihvati. Treba investirati u uređenje sistema i u obrazovanje i zdravstvo. To je ono što se zove formiranje ljudskog kapitala, i onda to postavlja osnov za brz rast. Tada bi mi imali potencijal da rastemo pet-pet i po odsto i počeli bi da sustižemo Centralnu i Istočnu Evropu - navode autori knjige.