Osnovna poruka Janšinog “non pejpera” je da ovakav Zapadni Balkan ne može u EU, ali ne iz onih razloga koji nama padaju na pamet, kao država zarobljenih nedemokratskim i koruptivnim praksama. Ne, “ključni nerešeni problem” Zapadnog Balkana je “nacionalno pitanje Srba, Albanaca i Hrvata”. Zatim, da je Turska (?) ta koja najviše profitira od nerešenih etničkih odnosa u BiH i Severnoj Makedoniji. Da su vlade u Srbiji, Hrvatskoj i Albaniji “stabilne” i da su njihovi lideri “sposobni da donesu strateške odluke”
“Duhove na Balkanu” uzburkao je protekle nedelje još jedan “non pejper” (nezvanični dokument u kojem se, bez atribucije, iznose određeni predlozi), a koji, poput poslovičnog “čekića” koji u svakom problemu vidi ekser, polazi od etničkog principa kao glavnog problema – i ujedno rešenja za Zapadni Balkan, zaustavljen u tranziciji i evrointegracijama. Pisanim na brzinu, rukom nekoga ko očigledno ima vrlo određeno viđenje geneze problema na ovim prostorima, “non pejperom” se, zapravo, nudi malo šta osim krajnje zabrinjavajućih predrasuda (zato što su, izgleda, stvarne) iskazanih prema Bošnjacima i tome šta bi oni – preko izabranih političkih predstavnika – zapravo želeli. Između redova se provlači dobro poznata i opasna teza da većinski muslimanskoj zemlji nema mesta u EU.
BRANA ZA EU: Otkud Slovenci, otkud Janša u tome? Pa “bliski su” Zapadnom Balkanu (to se valjda ne mora posebno ni isticati), razumeju ga nešto ili dosta bolje od drugih, Janša je po liniji Evropske narodne partije (EPP) “dobar” sa Budimpeštom i Beogradom, a u medijima se piše i o poslovnim vezama sa rukovodstvom Republike Srpske. Moguće je da ih je neko prijateljski zamolio da papir “puste” u etar (kako je lepo primetila Izabela Joanidis, recept da svi u EU brzo saznaju za neki dokument je da ga sastavite na engleskom i proglasite “non pejperom”). Reputacioni rizik od puštanja ovakvog papira ne treba potcenjivati, ali ni prenaglašavati; postoji barem nekoliko članica EU čije vlade iz različitih razloga nemaju problem da razgovaraju o njegovoj sadržini.
A šta se u njemu zapravo kaže? Osnovna poruka “non pejpera” je da ovakav Zapadni Balkan ne može u EU. (To znamo.) Ali ne iz onih razloga koji nama padaju na pamet (država zarobljenih nedemokratskim i koruptivnim praksama). Ne, “ključni nerešeni problem” Zapadnog Balkana je “nacionalno pitanje Srba, Albanaca i Hrvata”. Zatim, da je Turska (?) ta koja najviše profitira od nerešenih (etničkih) odnosa (u BiH i Severnoj Makedoniji). Da su vlade u Srbiji, Hrvatskoj i Albaniji “stabilne” i da su njihovi lideri “sposobni da donesu strateške odluke” (eto kruga u kojem se o “non pejperu” svakako razgovaralo).
Koja su “rešenja”? Maksimalistička, ista ona zbog kojih se, na kraju krajeva, deset godina ratovalo. Tačka prva, ujedinjenjem Kosova i Albanije do “velike Albanije” (zato što to želi 95 odsto građana Kosova, što će reći, svi koji valjda nisu Srbi); Srbima na severu dati “autonomiju po uzoru na Južni Tirol” (načelno, jedina ideja s kojom bi se autor teksta mogao složiti jer tirolski model jeste dobar, samo je pitanje koliko ostvariv u trenutnom kontekstu). Konačni gubitak Kosova Srbiji kompenzovati ujedinjenjem s Republikom Srpskom (tačka 2). Isto se nudi Hrvatima u “krnjoj” BiH – ili prisajedinjenje kantona u kojima čine većinu Hrvatskoj, ili pomenuti tirolski model (šta se onda dešava s kantonima – prestaju da postoje?)
Piše: Marko Savković
