Ivan Jovanović: Martovska gibanja

Naslov ne sugeriše bogatu istoriografiju ovih prostora koja se zbivala u martu, od 41. preko 71. do 91.

Ili bar ne previše, pošto se i mart 2021. može podičiti uzavrelim dešavanjima, ponajviše u kinematografiji i kulturi sećanja.

Neka vas ni ovaj trag ne zavara. Neću po ko zna koji put prežvakavati temu “Dare iz Jasenovca”. Sve smo čuli u proteklih desetak dana, i to više puta. Na kraju, film je postao i temelj tužbe za povredu autorskih prava. Naravno, u najboljoj tradiciji, između srpskih autora jednog i hrvatskih drugog filmskog projekta o Jasenovcu.

Ipak, ima svega pomalo od navedenog u sledećim redovima. U ponedeljak je emitovana poslednja epizoda hrvatske dramske serije “Crno-bijeli svijet” Gorana Kulenovića i Igora Mirkovića na HRT-u. Serija prati život zagrebačke porodice i njihovih prijatelja u periodu od 1982. do 1986. (4 sezone po 12 epizoda) i izdvaja se od ostalih po sjajnoj upotrebi pop-kulturnih elemenata tog doba (domaćeg roka, filma, medijskih, umetničkih i gradskih događaja), a jedno je najbitnije: realan prikaz tadašnjeg života u Jugoslaviji i, posebno srpsko-hrvatskih odnosa.

Tako Anica Dobra igra Beograđanku Jagodu, koja je modna dizajnerka u Zagrebu i u braku je sa Jurom Kipčićem koga tumači Sreten Mokrović. Njena ćerka Una (Kaja Šišmanović), 100 odsto Srpkinja, živi u Zagrebu odmalena, završila je Akademiju dramskih umjetnosti i, gle čuda, govori “purgerskim” lokalnim žargonom. Zabavlja se sa glumcem Žiletom, začudo opet iz Beograda (Stevan Došlo) s nadimkom Lepi. Likovi dolaze u raznorazne probleme koje donosi gradski život, ali ih rešavaju komično ili dramatično, uvek šarmantno i uz “happy end”, uz svesrdnu pomoć prijatelja i porodice. Serija prikazuje i tadašnje ideološke stege jednopartijskog društva i nacionalističke ispade (u poslednjoj sezoni), no to je sve u backgroundu, kao što je većina građana tadašnje države i tretirala takve pojave. Sem manjine, a ona je, kao što znamo iz bliske istorije, imala druge planove.

Bilo bi nam bolje da se ugledamo na odličnu seriju koja se bavi 86. nego na filmove koji se bave 41. i 91. Ako bacimo pogled na tu godinu shvatićemo da su ljudi živeli normalno, mešani brakovi su bili normalni, a Srbi i Hrvati uživali su u Zagrebu i Beogradu, dobijali decu, spajali se i razdvajali, slušali muziku, živeli normalnim životom. Uostalom, Jugoslavija bi trajala mnogo kraće od 73 godine (s prekidom) ili 48 (bez prekida) da je bilo drugačije. A ne bi se ni autori CBS-a ponosili zahtevima mladih gledalaca da se nastavi. I to onih mladih, kojima su ustaše i četnici likovi iz horor-filma.