Ukoliko budu usvojena nova zakonska rješenja, glavni specijalni tužilac Crne Gore Milivoje Katnić i specijalni tužioci prešli bi u status – neraspoređenih tužilaca. Time bi sa jedne od čelnih pozicija crnogorskog tužilaštva otišla ključna figura u procesu za pokušaj državnog udara iz 2016., za koji je prethodna vlast optuživala i Rusiju, što je Moskva demantovala.
Zanimljivo je da do inicijative za donošenje novog zakona dolazi u trenutku kada Apelacioni sud Crne Gore treba da donese konačnu presudu u tom slučaju, unutar kog su dvojica nekada opozicionih, a sada vladajućih lidera, nepravosnažno osuđeni na petogodišnju robiju.
Odlazak Katnića i ostalih iz pravosudne vlasti biće moguć ukoliko u Skupštini bude usvojen Zakon o tužilaštvu za organizovni kriminal i korupciju, koji su iniciraili šefovi pet poslaničkih klubova vladajuće parlamentarne većine. Zakon je stavljen na dnevni red za vanrednu sjednicu parlamenta koja će se održati 18. februara.
Kako je predviđeno, nakon njegovog stupanja na snagu prestaće da važi Zakon o Specijalnom tužilaštvu, time se stvaraju uslovi za promenu statusa Katnića i ostalih specijalnih tužilaca.
Nova parlamentarna većina predvođena Demokratskim frontom, od prvog dana osvajanja vlasti u Crnoj Gori, (izbori na kojima su pobjedili održani su 30. avgusta 2020.) insistirala je na smjeni specijalnog tužioca Milivoja Katnića. Katnić je na početku drugog mandata na čelu Specijalnog tužilaštva, od 2015. godine.
Zakoni i procedura nisu dozvoljavali parlamentarnoj većini da smjenu obave prostom većinom u parlamentu, pa se skupštinska većina odlučila da ukine Zakon o specijalnom tužilaštvu i izglasa novi Zakon o tužilaštvu za organizovani kriminal.
Katnićevi procesi protiv Demokratskog fronta
Tokom pet godina postojanja Specijalnog tužilaštva na čelu sa Milivojem Katnićem, više funkcionera i aktivista tada opozicionog Demokratskog fronta (DF) je procesuirano od strane ovog tužilaštva za krivična djela – stvaranje kriminalne organizacije i pranje novca.
Najpoznatiji slučaj koji je Katnić vodio protiv lidera Demokratskog fronta je “državni udar” u kome su Andrija Mandić i Milan Knežević nepravosnažno osuđeni na po pet godina zatvora.
Katnićevo tužilaštvo je gonilo i Nebojšu Medojevića, lidera DF-a, za navodno pranje novca. Lideri Demokratskog fronta su tvrdili da su sve istrage i optužnice Specijalnog tužilaštva protiv njih politički motivisane.
Poslanik DF-a Jovan Vučurović je izjavio da je važno, da svi koji su napravili od tužilaštva partijsku ispostavu Demokratske partije socijalista i štitili kriminal te partije, odgovaraju pred zakonom:
“Ne zaboravimo da su to zarobljene institucije koje su odrađivale najprljavije poslove za bivši režim, od montiranja afere lažni ‘državni udar’, afere za navodno pranje novca do drugih podvala prema Demokratskom frontu kao najvećem protivniku DPS-a”, navodi se na Fejsbuk stranici DF-a.
DF Vladi dao rok za smjenu tužilaštva
Jedan od lidera DF-a, koji je i predsjednik skupštinskog Odbora za bezbjednost i odbranu, Milan Knežević, krajem prošle godine je saopštio da Vladi Zdravka Krivokapića daje rok od mjesec dana da inicira izmjene Zakona o tužilaštvu, kako bi se otpočelo sa demontažom “jednog institucionalnog oblika koji je bio povezan i sa organizovanim kriminalom i koji je korišćen kao pesnica Demokratske partije socijalista u borbi protiv političkih protivnika i svih građana”.
Opozicione partije oštro kritikuju inicijativu za ukidanje Specijalnog tužilaštva, zbog činjenice da tom procesu nisu prethodile demokratske procedure, pa čak ni konsultacije sa evropskim partnerima.
DPS o ukidanju tužilaštva
Ne želeći da detaljnije komentariše ukidanje Specijalnog tužilaštva, poslanik DPS-a Danijel Živković je kratko saopštio:
“Ako se na ovaj način želi ići na izmjene tužilačke organizacije onda ovdje demokratski procesi ne funkcionišu. Vjerujem ipak da u vladajućoj većini ima dovoljno razuma i da neće dozvoliti da se borba protiv korupcije i organizovanog kriminala zaustavi.”
Opozicione Socijaldemokrate (SD) su ocijenile da je “ukidanje Specijalnog državnog tužilaštva bez konsultovanja evropskih partnera, Tužilačkog savjeta, Udruženja tužilaca i pravničkih udruženja, akt pravnog nasilja svojstven klasičnom totalitarnom režimu”.
Ivan Vujović, funkcioner Socijaldemokratske partije (SDP), rekao je za Radio Slobodna Evropa da su se ključni sistemski zakoni donosili u proceduri koja je podrazumijevala mišljenje Venecijanske komisije u partnerstvu sa Evropskom komisijom:
"Sada, nije bilo saradnje sa političkim partijama, ni sa evropskim partnerima”, kaže Vujović ukazujući da je njegova partija svjesna nedostataka aktuelnog tužilaštva:
“Jasno je da u Crnoj Gori nema adekvatne borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, jasno je naše nezadovoljstvo radom tužilaštva, sudstva i kompletnog pravosuđa.”
Iz Kancelarije za evropske integracije Crne Gore nismo dobili odgovore na pitanja: Da li su konsultovani evropski partneri u EU i Savjetu Evrope oko izrade predloga Zakona o tužilaštvu za organizovani kriminal i korupciju i da li je to bilo neophodno s obzirom na to da se zakon odnosi na poglavlja 23 i 24, posebno zahtjevnim za Crnu Goru?
Pravne nedoumice
Iz Ministarstva pravde, koje je nadležno za predlaganje zakona, nije odgovoreno na pitanje Radija Slobodna Evropa (RSE) da li je to ministarstvo učestvovalo u izradi novog Zakona o tužilaštvu za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije.
Odgovarajući na pitanje da li je moguće inicijativom za usvajanje predloga Zakona Tužilaštvu za organizovani kriminal i korupciju ukinuti postojeće Specijalno tužilaštvo, profesor Đorđije Blažić dekan Fakulteta za državne i evropske studije, navodi da u toj oblasti postoji veliki broj nepoznanica i otvorenih pitanja.
Blažić ukazuje da je jedini tužilački organ Državno tužilaštvo, a da su Specijalno tužilaštvo, osnovna tužilaštva i Više tužilaštvo djelovi unutrašnje organizacije Državnog tužilaštva. Zbog toga, kaže Blažić za RSE, treba donijeti Zakon o državnom tužilaštvu:
“Po meni treba donijeti jedan zakon, Zakon o državnom tužilaštvu i njime da se uređuje unutrašnja organizacija, podjela poslova, ovlašćenja tužilaca, odnosi između tužilaca i drugih organa i sve ono što po vokaciji pripada zakonodavnoj materiji.”
Kome odgovara vakum?
Uz ogradu da nije detaljno upoznat sa predlogom Zakona, Saša Čađenović, zamjenik Specijalnog tužioca Katnića, ukazao je na moguće probleme u slučaju ukidanja Specijalnog tužilaštva, koji se odnose na borbu protiv organizovanog kriminala:
“Mogućnost da uskoro prestane mandat svim specijalnim tužiocima meni ukazuje da bi u tom procesu mogao nastati određeni vakum, gdje nećemo imati nadležnog tužioca za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije”
“Bilo kakav prekid u radu tužilaca ili policije bio bi katastrofalan potez”, rekao je Čađenović za Javni servis Radio-televizije Crne Gore i dodao: “Kontinuitet u radu se mora ostvariti. Najgore bi bilo da se napravi prekid u radu. Stala bi suđenja, istrage, ostvarivanje akcija koje bi spriječile dalje žrtve organizovanog kriminala”.
Novi zakon predviđa da do izbora rukovodioca Tužilaštva za organizovani kriminal i korupciju Vrhovno državno tužilastvo preduzima “radnje koje ne trpe odlaganje” u predmetima koji su bili u nadležnosti Specijalnog državnog tužilaštva.
Specijalno tužilaštvo je na posljednjoj pres konferenciji (28.01.2021.) saopštilo da je samo u proteklih 10 dana spriječilo više likvidacija u Tivtu, Budvi, Podgorici i Baru.
