Oficiri zavjerenici su na današnji dan 1903. godine u Beogradu ubili kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu Mašin, poslije čega se na srpski prijesto vratila dinastija Karađorđević.
U noći 29. maja (11. juna po novom kalendaru) 1903. godine, grupa zavjerenika, pod rukovodstvom kapetana Dragutina Dimitrijevića Apisa, vođe tajne organizacije "Crna ruka", upala je u dvor i ubila kralja Aleksandra i kraljicu Dragu.
Par nije imao nasljednika i to je bio kraj dinastije Obrenović, a na čelo države došao je Petar Karađorđević.
Čak i danas, 117 godina nakon ubistva kralja Aleksandra Obrenovića i kraljice Drage, ne postoje potpuno pouzdani podaci koji bi razjasnili sve ono što se dešavalo te sudbonosne noći 11. juna 1903.
Ovo su danas sve poznate činjenice. Ipak, o tome šta se zaista događalo te sudbonosne noći i kojim redom, ne postoje dovoljno pouzdani podaci.
Neosporne činjenice
Određeni zavjerenici iz unutrašnjosti stigli su u Beograd uoči tog dana, pod raznim izgovorima. Sa svojim beogradskim drugovima su, podeljeni u pet grupa, proveli do ponoći u kafanama po varoši, a zatim su se svi našli u Oficirskom domu. U 00:45h, kapetan Dragutin Dimitrijević Apis, jedan od vođa zavjere, komandovao je polazak u dvor.
Gardijski poručnik Petar Živković je u tačno 02:00 otvorio zavjerenicima dvorska vrata. Vrata kraljevih odaja bila su razbijena dinamitom, ali u krevetu nije bilo nikog. Traženje kraljevskog para je bezuspješno trajalo blizu dva sata. Za to vrijeme poginuli su kapetan Jovan Miljković, kraljev ordonans i pukovnik Mihajlo Naumović, ađutant, koji je bio upućen u zavjeru.
Ranjen je bio i Apis. On je vidio kako neko bježi niz stepenice u dvorište i učinilo mu se da je to kralj, pa je potrčao je za njim, ali ga je dole sačekao jedan gardista i teško ga ranio sa tri metka u grudi.
U tim trenucima, zavjerenici su smatrali da je zavjera propala – Apis je ležao ranjen u suterenu, a kralja i kraljice jednostavno nije bilo!
Dalji tok događaja sporan
U verziji koja je prihvaćena u seriji "Kraj dinastije Obrenović", skrivenu lokaciju na kojoj su se krili posljednji Obrenovići otkrio je prvi kraljev ađutant, general Laza Petrović koji je zarobljen čim su zaverenici ušli u dvor. On je, prema ovoj verziji, imao rok od deset minuta da kaže gdje su kralj i kraljica, inače će biti ubijen. Ne postoje istorijski podaci koji bi potvrdili da je on odao lokaciju u zamjenu za svoj život.
Aleksandar i Draga su se, prema ovoj verziji, krili iza ogledala u kraljevskoj spavaćoj sobi. Ta mala prostorija je služila za kraljičinu garderobu, a ormari su zatvorili rupu u podu, koja je bila ulaz u tajni prolaz (koji je navodno vodio do ruskog poslanstva).
Kralj je, navodno, prije nego što je izašao, tražio da zavjerenici potvrde zakletvu. Prema jednoj verziji oni to i jesu učinili, a prema drugoj, zaprijetili su bombama ukoliko Obrenovići ne otvore.
Međutim, kralj i kraljica možda se uopšte nisu krili tu!
Prema drugoj verziji, prilikom ponovne pretrage kraljevske spavaće sobe, konjički poručnik Velimir Vemić opazio je u zidu jedno udubljenje kao za ključ od tajnih vrata. Kralj i kraljica bili su tu sakriveni.
Draga i Aleksandar nisu bili jedini ubijeni u Majskom prevratu
Iste noći kad i kraljevski par ubijena su i kraljičina braća – Nikodije i Nikola Lunjevica, predsjednik vlade general Dimitrije Cincar-Marković i ministar vojni general Milovan Pavlović. Treći član Cincar-Markovićeve vlade, ministar unutrašnjih poslova Velimir Todorović, koji je isto tako trebalo da bude ubijen, bio je teško ranjen i živio je sve do 1922. godine.
Kako god bilo, po izlasku Obrenovića iz skrovišta, rasplet je neosporno bio krvav. Kapetan Mihailo Ristić Uča je ispalio na njih sve metke iz svoga revolvera, za njim Vemić i kapetan Ilija Radivojević. Izvjesno je i da su svi oficiri u dvoru i dvorištu dvora svojim sabljama probadali tijela.
Gradom su kasnije kolale glasine da je kralj, iako teško ranjen, bio živ i da je umro tek u mrtvačnici, ali za ovo nema dokaza. Prema analizi patologa Aleksandar Obrenović bio je mrtav već poslije prvog metka.
Odmah zatim ubijen je i general Lazar Petrović, ali je moguće da je on ubijen i prije pronalaženja kralja i kraljice i da nije imao nikakvog udjela u otkrivanju lokacije. Tijela Aleksandra i Drage Obrenović bačena su preko prozora.
Umješanost Petra Karađorđevića takođe je diskutabilna.
Neosporno je da je Petar Karađorđević, potonji kralj Srbije, znao za zavjeru, jer je beogradski trgovac Nikola Hadži Toma tim povodom poslat u Švajcarsku gdje se sastao sa Petrom koji je tamo živio kao običan građanin.
Navodno, on nije htio da pristane na ubistvo i, oslanjajući se na taj njegov stav, jedna grupa starijih zavjerenika, kojoj je na čelu bio general Jovan Atanacković je pokušala je da nametne svoje mišljenje da se kralj Aleksandar samo natjera na abdikaciju i protera iz zemlje.
Međutim, preovladalo je mišljenje da bi to bilo najgore rješenje i na predlog kapetana Dragutina Dimitrijevića, Radomira Aranđelovića i Ante Antića, odlučeno je da kralj i kraljica budu ubijeni.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.