Privatizacija francuske lutrije: Kocka je bačena

Francuska lutrija je stari naziv za državno preduzeće osnovano 1933. Ono se danas zove, u slobodnom prevodu, Francuska institucija za igre na sreću (FDJ), pri čemu termin institucija (ili preduzeće) ne stoji eksplicitno u nazivu nego se samo podrazumijeva.

Od 1993. država direktno posjeduje 72 odsto kapitala tog društva mješovite ekonomije. Ostatak pripada – prema njegovoj inicijalnoj vokaciji solidarne institucije – Uniji ranjenika u lice i glavu (9,23 odsto), Federaciji Andre Mažino u ime staroboraca (4 odsto) i zaposlenima u Lutriji (5 odsto).

Vlada – odnosno Emanuel Makron – odlučila je da privatizuje još 52 odsto od svog kapitala. Prodaja dionica pojedincima i institucionalnim investitorima je otvorena do 19. (za individualne ulagače), odnosno 20. novembra u podne (za institucije). Tad će biti zvanično objavljena referentna vrijednost akcije. NJena okvirna cijena je najavljena u rasponu od 16,5 i 19,5 evra.

Za kupovinu najmanje deset akcija od strane malih ulagača, predviđena je stimulacija u vidu jedne akcije kao poklon, a za tu kategoriju štediša će se primjenjivati i dodatni rabat od dva odsto, ukoliko zadrže akcije najmanje 18 mjeseci. Tako se i u novoj situaciji nastavlja sa iluzijom dobitka.

Sve ovo bi možda bilo nezanimljivo da se ne radi za Francuze o jednom simbolu na koji su posebno osjetljivi. Oni su, poslije Španije, na drugom mjestu kao igrači u Evropi (da ne kažemo adikti) i četvrti na svijetu, sa 15,8 milijardi evra uloga prošle godine.

Fenomen neprekidnog rasta te ekonomije se objašnjava, naravno, socioekonomskom situacijom najvećeg dijela stanovništva. Kao i u cijelom svijetu, najviše se klade i iskušavaju svoje šanse najsiromašniji.

Međutim, taj fenomen (sa klađenjem na konje koje organizuje zasebna institucija) istovremeno poprima i važan oblik društvenog života, koji puni kafane, barove i bistroe, glavna mjesta „demokratije na sreću“. Kao da se na tim mjestima, na trenutak, ostvaruje iluzija jednakosti koja nigdje drugo ne postoji u stvarnom životu

Uglavnom, Francuzi ne sumnjaju u poštenje organizatora i poštovanje „pravila igre“ iako masovno misle da je jedini dobitnik država. Svi znaju da se, poslije lavovskog zalogaja koji direktno proguta organizator, između njih dijeli nešto malo više od polovine od cjelokupnog iznosa uloga (zavisno od kategorije igre).

Ali vrlo malo njih je u stanju da shvati računicu prema kojoj, da bi neko dobio sto evra na popularnoj greb-greb srećki „Keš“, na primjer, neminovno je da se mora prodati prosječno više od pedeset tiketa bez dobitka ili sa minimalnim dobitnim iznosom.

Zato se u medijima, u ime tih miliona igrača, ovih dana često čulo pitanje: „Zašto prodavati porodično blago?“. Tu je jedna igra riječi, novinarima uvijek draga poslastica. Izraz „porodično blago“ se inače veoma često koristi u narodu kao šaljiva metafora za – izvinite – muške genitalije.

„Porodično blago“ ili „zlatna jaja“ (drugi narodski sinonim za isti dio anatomije) danas vrijede mnogo. Na osnovu najavljene cijene akcija, država će od prodaje svojih 52 odsto kapitala ubrati oko dvije milijarde evra.

Vlada je iskoristila većinu popularnih medija, posebno TV kanale, da uz svoje prigodne reportaže, svi redovno ponove poziv ministra ekonomije i finansija da što više građana učestvuje u ovoj privatizaciji Lutrije „kako bi ona postala preduzeće u vlasništvu Francuza“.

Na nekoliko ozbiljnijih medija, kao što je državni radio, i u ponekoj TV debati, našao se ipak poneko da ukaze na apsurdnost tako formulisanog ministrovog poziva. On podstiče Francuze da kupuju akcije preduzeća koje im već pripada.

Kroz nekoliko komentara povodom odluke vlade, privatizacija je navedena i kao posljedica krize sa žutim prslucima. Navodno, država traži sve načine da kompenzira rupu u budžetu koja je produbljena ustupcima koje je narod iznudio svojom pobunom. Šteta, kaže se tu, jer lutrija je već godinama za državu bila sigurna i redovna renta.

Drugi komentatori, uglavnom na desnici, umjereniji su. Prihod od organizovanja igara na sreću nije dovoljan razlog da se država bavi tom aktivnošću. Ima ona drugih i prečih poslova.

Ima mišljenja da je potez vlade razuman i u smislu perspektiva za tu vrstu „biznisa“. Izražena je bojazan da je njegovo zlatno doba, u smislu monopola za javni sektor, već stvar prošlosti. Igre na sreću i mnogobrojni drugi vidovi klađenja, kojima vrvi internet, već su izmakli iz djelokruga državne ekskluzive.

Ovaj argument štampa specijalizovana za ekonomsko-finansijsku tematiku ne ignoriše kao rizik, u svojim tekstovima namijenjenim potencijalnim, posebno sitnim štedišama. Ovdje još niko nije zaboravio nesrećno iskustvo sa masovnom participacijom individualnih ulagača, sa obe strane Lamanša, u kapitalu Evrotunela.

Trebalo je dvadeset godina i Evrotunel na ivici kraha pa da investicija počne da se „vraća“. Do toga se došlo poslije okrutnog restrukturiranja kapitala 2007. kojom prilikom je za svakih 40 obezvrijeđenih akcija u zamjenu dobijena jedna nova.