Izvor: SrbijaDanas.com, 27.Feb.2020, 11:00   (ažurirano 02.Apr.2020.)

POZDRAV IZ MANASTIRA GLOGOVAC U JANJU KOD ŠIPOVA: Patrijarh Pavle je ovu svetinju pohodio čak četiri puta

U veličanstvenim planinama između Drine na istoku i Une na zapadu, između Majevice na severu i  Trebinja na jugu, ugnezdilo se dvadesetak srednjovekovnih pravoslavnih manastira, najpostojanijih i nepotkupljivih svedoka o srpskoj prošlosti Bosne i Hercegovine. 

Svaki od njih pleni kako lepotom građevine, tako i krajolika u kojima su smešteni a ponajviše istorijom, ikonama i ostalim relikvijama koje o vekovečnosti pričaju dalekoj.

Manastir Glogovac u Janju kod >> Pročitaj celu vest na sajtu SrbijaDanas.com << Šipova, posvećen Svetom velikomučeniku Georgiju,  po svom izgledu je jedan od najskromnijih ali po značaju i ugledu kod vernika jedan od najčuvenijih među njima.

O tome najbolje svedoči činjenica da se patrijarh Pavle četiri puta odlučio da "potegne" na stotinama kilometara dug i naporan put od Beograda do Glogovca, 1991. 1998. 1999. i 2005. godine. Prvi put prvi među Srbima je Janj posetio u vreme buđenja nacionalne svesti 1991. godine i tom prilikom ponovo osveštao obnovljeni manastir.

U široj javnosti manastir je postao poznat po toj poseti a zatim po Janjskom saboru,  jednoj od najvećih narodnih manifestacija u BiH, koja se održava u manastirskoj porti a koja seže još u vreme Kraljevine Jugoslavije.

Knjige starosavne i narodno predanje kažu da je manastir podignut u prvoj polovini 14. veka, u vreme vladavine kraljeva Dragutina (1251 – 1316) i Milutina (1253 -1321), na padinama planine Gorica i u podnožju srednjovekovne utvrde Šrp. Najmanje dva puta je teško stradao, jednom od Turaka, drugi put od Hrvata. Krajem 14. i početkom 15. veka svetinja je imala značajnu ulogu u odbrani ovog dela Bosne od osvajača. Prvo od Ugara a zatim od Turaka.

Turci su susedni Kupres osvojili 1430. godine ali je narod severoistočnog dela Kupreške visoravni (deo visoravni koji danas pripada Blagaju i Republici Srpskoj), Janja, Soko Grada i Jajca još tri decenije odolevao islamskoj najezdi. Tek 1463. godine Turci su uspeli da prodru u ovaj kraj, zauzmu Jajce i Ključ, ubiju poslednjeg srpskog despota i kralja Bosne Stefana Tomaševića i sruše manastir Glogovac. Iguman Joanikije nabijen je na kolac.

U sledećih šest decenija u ovom kraju su se smenjivali turski i ugarski gospodari, da bi 1521. na duže vreme, koje će potrajati vekovima, definitivno ušao u sastav Osmanske carevine.

 Kao i kod svih drugih građevina, ljudi i događaja,  u slučaju Glogovca prepliću se istorija i legenda. Istorija kaže da je obnova manastira počela 1866. godine, 402 godine nakon rušenja a završena 1869. godine, kad ga je osveštao mitroplit sarajevski Dionisije Ilijević.

Legenda kaže da se tadašnji vezir Omer paša (Mihailo) Latas, poturčeni Ličanin, ozbiljno naljutio što je sultan dozvolio obnovu Glogovca pa je naredio da manastir može da bude sagrađen tamo odakle se ne čuju crkvena zvona, uz uslov da građevina ne bude prostranija od volovske kože. Pa se Janjali dosetili, od kože napravili oputu i tako sagradili dovoljno veliku svetinju.

Legenda koja se vezuje za većinu srpskih manastira. Istorija kaže da su Srbi manastire inače podizali daeko od puteva, na nepristupačnim mestima, blizu voda a da je sadašnji Glogovac podignu tamo gde se nalazio i stari manastir – u kanjonu rečice Glogovac, 15 kilometara južno d Šipova. A Omer paša Latas je, kao i u nizu drugih legendi, usputna šteta srpske mašte i sklonosti ka preuveličavanju. Ne samo da nije bio srpski dušmanin, već je u Bosnu poslat da slomi otpor aga i begova reformama sultana Abdula Medžida, koje su podrazumevale i veću slobodu u ispovedanju vere i izgradnji hrišćanskih svetinja u BiH.

Manastir je oštećen u srpskom ustanku između 1875. i 1877. godine. Deceniju i po kasnije, 1890. godine, pod vlašću austrougarske monarhije, koja je BiH okupirala na osnovu odluka Berlinskog kongresa, manastir je obnovljen a kraj manastira sagrađeno manje naselje u koje je smeštena uprava Janjske visoravni.

Kad su 1941. godine Bosnu okupirali švapski fašisti i hrvatsko-muslimanske ustaše i manastir i naselje nestali su u plamenu mržnje pokatoličenih i poturčenih Srba.  Iz dva puta. Prvi put u leto 1941. vatra je progutala naselje i manastirski kompleks a 14. oktobra 1942. ustaše su zapalile i manastirsku crkvu. Između ta dva zločina u Šipovu i okolini od ruke kupreških, jajačkih i bugojanskih ustaša ubijeno je oko 5.000 srpskih civila. Tri puta više od broja streljanih muslimana u Srebrenici 1995. godine. Širom Janja ustaše su hapsile cela sela, zatvarale ih u kuće i štale i žive spaljivale.

Sećam se kao dete da je u našu kuću često dolazio jedan Janjanin, koji je kazivao kako je zapaljen iskočio kroz prozor kuće pune čeljadi, članova svoje porodice, rođaka i komšija i tako uspeo da preživi. Da se muči sa užasnim sećanjima i svedoči.

Posle Drugog svetskog rata komunističke vlasti u Šipovu, u kojem su Srbi bili 90 odsto stanovništva, dovršile su ono što su ustaše započele. Uništile su ostatke naselja i zabranile obnovu manastira. Tek dve decenije kasnije, kad je jednoumlje počelo da uzmiče pred verom i razumom, zabrana je povučena pa je manastirska crkva obnovljena 1966. godine.

O značaju koji Glogovac ima za Srbe na granici Republike Srpske govori i to što je o njemu u poslednjoj deceniji ispevano više krajiških pesama. Možda o odnosu svetinje i njegovog naroda najbolje svedoče stihovi iz pesme najpopularnijeg krajiškog dueta Goran Goci Ristić i Lazo Pajčin:

-Ko je Srbin i ko boga voli, u Glogovac ide da se moli

Da se moli bogu jedinome i pokloni manastiru svome.

Sve svetinje vredne su do neba al Glogovac spominjati treba

Taj manastir svaki Srbin sanja, to je ponos Janjana i Janja.

Nastavak na SrbijaDanas.com...