Izvor: Radio 021, 05.Mar.2021, 11:03
Postjugoslovenski filmski razdor: Dara, Aida i nastavak borbe za filmsku istinu
Televizijska premijera filma Dara iz Jasenovca donela je ogromnu gledanost, pomešane kritike i optužbe za plagijat, ali je još jednom otvorila pitanje kome su filmovi o genocidu i zločinima namenjeni.
Aleksandar LeticDara iz Jasenovca
Od pohvalnih kritika u Srbiji i najave da će film „Dara iz Jasenovca" biti prikazivan u srednjim školama, do sugestija da je deo scenarija plagijat dela jugoslovenskog pisca Arsena Diklića i komentara reditelja Predraga Gage Antonijevića >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio 021 << u kojima ismeva zatočenike u logorima u tokom rata u Bosni.
Rasprave o Antojevićevom delu, najavljenom kao „prvi film o Jasenovcu", projektom od državnog značaja i kandidata Srbije za filmsku nagradu Oskar, ne jenjavaju otkako je premijerno prikazan u udarnom večernjem terminu na prvom programu Radio televizije Srbije 20. februara.
Ovo nije prvi film koji je izazvao podeljene reakcije u Srbiji, ali i u regionu, mada su do sada najviše debata donosili filmovi koji su se bavili ratnim sukobima devedesetih godina u bivšoj Jugoslaviji i njihovim posledicama, a ne događajima iz Drugog svetskog rata.
Nedavni primer je Quo vadis, Aida film Jasmile Žbanić o srebreničkom genocidu, koji distributeri u Republici Srpskoj nisu želeli da prikažu u bioskopima, a deo javnosti u Srbiji ga smatra „antisrpskim".
Jasmila Žbanić: Film o Srebrenici pokušaj da se ljudi pomere sa zacementiranih pozicija Bitka na Neretvi: Film koji je doveo Holivud u SFRJ Dragan Maksimović - filozof u telu glumca koji je voleo slobodu
„Postjugoslovenske kinematografije vode bitku za narativ, one se nadmeću u tome čiji je narativ tačan, jer je film najpotentnija umetnost za prikazivanje traumatskog iskustva", kaže za BBC na srpskom filmska teoretičarka Vesna Perić, autorka knjige „Trauma i postjugoslovenski film" .
To je najočiglednije u kinematografijama Srbije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine, tvrdi ona, jer „pitanje odgovornosti učestvovanja u jugoslovenskim sukobima predstavlja to najsuptilnije polje u kojima ove tri države oprobavaju legitimitete nacionalnih narativa".
Od propagande do pokušaja pomirenja na filmu
Iako teme ratnih sukoba i njihovih posledica dominiraju u kinematografijama zemalja nastalih posle raspada Jugoslavije, neki filmovi te sukobe tretiraju direktno, a u nekima su oni samo povod za filmsku priču.
„Zapravo se vrlo malo filmova eksplicitno bavilo odnosom Srba i Hrvata posle raspada Jugoslavije", primećuje Nenad Polimac, filmski kritičar Jutarnjeg lista.
On navodi primere s početka 1990-tih, poput filmova Vrijeme za Oje Kodar, Bogorodica Nevena Hitreca, Četverored Javkova Sedlara (koji se bavi Blajburškim masakrom), koji su svi „na ivici propagande".
„Tadašnja kinematografija preferirala je takve filmove, jer se u njima elaborira teza da je Srbija agresor, a Hrvatska napadnuta, a njeno stanovništvo zlostavljano".
U to vreme u Srbiji je snimljen Vukovar, jedna priča Bore Draškovića, po njegovom mišljenju „ne mnogo bolji film od tadašnjih hrvatskih pandana".
Ali zato on izdvaja Ubistvo s predumišljajem Gorčina Stojanovića kao „solidan film, jer se roman/scenario Slobodana Selenića bavio srpsko-hrvatskim odnosima na ivici fabule i zato je bio tako dobar".
Najspektakularniji primer ratnog filma, „najkompleksniji i najholivudskiji", prema mišljenju Vesne Perić, jeste film Lepa sela, lepo gore Srđana Dragojevića.
U intervjuu magazinu Nedeljnik povodom dvadesetogodišnjice od premijere Lepih sela, reditelj Srđan Dragojević kaže da prema filmu i dalje postoji neka vrsta opreza u Sarajevu, iako je bio odlično primljen širom bivše Jugoslavije.
Kritike filmu je uputila „kulturna elita, dok obični ljudi cene i uvažavaju film", izjavio je on 2016. godine.
Dragojevićev film duguje uspeh odličnim glumačkim izvedbama svakog glumaca ponaosob, scenarijem sa dijalozima i replikama koje su ušle u svakodnevni žargon, te samom ratnom tematikom i „balkanskom ljudskom prirodom" koja je u filmu prikazana na okrutno - jeziv način, objašnjava Sead Vegara, osnivač sajta Filmofil.ba.
Mislim da sam napravio solidan film o ratovima 90-tih, “Lepa sela lepo gore”. Jedini film koji smatram sasvim ravnopravnom tom je “Quo vadis, Aida”. Impresioniran sam.
— Srdjan Dragojevic (@srdjandrago) February 21, 2021
.jpg)
