Izvor: TangoSix.rs, 18.Jan.2021, 09:01

Borba protiv bespilotnih letelica i krstarećih raketa u ratu 1999. godine: Učinak artiljerijsko-raketnih jedinica

Vazdušni rat nad SRJ, koristio je, kao i svi slični ograničeni ratovi za verifikaciju novih projekata SAD (i NATO), ali i za iskorišćenje nagomilanih viškova (starijih) ubojnih sredstava po skladištima i magacinima. Neka od najreprezentativnijih sredstava SAD-a (i NATO-a) koja su korišćena u ovom ratu su, između ostalog, bile i bespilotne letelice za izviđanje, krstareće rakete, pametne bombe, jedreći kasetni avio-projektili i slično.
Amerikanci su koristili više >> Pročitaj celu vest na sajtu TangoSix.rs << tipova bespilotnih letelica, tako da je američko vazduhoplovstvo koristilo RQ-1 Predator, armijske snage IAI MQ-5B Hanter (Hunter), a mornaričke snage RQ-2 Pionir (Pioneer). U CAOC (Kombinovani Vazduhoplovni Operativni Centar) podatke su slali samo Predatori i to u koloru i skoro u realnom vremenu. Bili su organizovani u Makedoniji pod nazivom „Task Force Hunter“ a jedna izviđačka grupa bazirala je i na aerodromu Tuzla. Dolaskom grupe Jastreb u Albaniju, grupa Lovac prelazi pod njihovu komandu. Grupa Jastreb trebala je prikupljati podatke za eventualnu upotrebu helikoptera Apač. Bespilotne letelice Predator, najčešće su letele u pograničnoj zoni prema Albaniji i danju i noću. Povremeno su registrovane i iznad aerodroma Golubovci i u zoni Berana. Operativna visina leta iznosila je od 4200 – 6000 metara, a maksimalna visina do 7620 metara. Maksimalna brzina leta iznosila je oko 222 km/h, dok je brzina krstarenja iznosila oko 111 km/h. Taktički radijus je iznosio, sa radio-relejnom vezom, do 805 km, odnosno sa satelitskom vezom do 550 km. Predatori su mogli biti opremljeni sa TV kamerama, radarom sa sintetizovanom antenom, uređajem FLIR, IC skenerom, opremom za elektronsko izviđanje, opremom za aktivno i pasivno ometanje i laserskim daljinomerom.
Bespilotne letelice tipa Hanter, Izraelske proizvodnje, najčešće su registrovane u misijama borbenog patroliranja i to u zoni južno od makedonskog grada Tetova i na osnovu toga su pripadnici 280. cEIO zaključili da oni verovatno baziraju na aerodromu kod Ohrida. Najčešće su leteli takođe u pograničnoj zoni Albanije i Srbije, ali i u rejonu centralnog Kosova i Metohije i duž Crnogorske obale. Ove letelice imale su i zaduženja laserskog označavanja ciljeva. Operativna visina leta iznosila je od 3000 – 3500 metara, a maksimalna visina do 4570 m. Maksimalna brzina leta je iznosila do 204 km/h, a brzina krstarenja je iznosila oko 167 km/h. Taktički radijus je iznosio od 150-200 km. Od opreme mogle su koristiti TV kamere, uređaj FLIR, laserski daljinomer/ozračivač i opremu za elektronska dejstva.
Nemačka bespilotna letelica CL-289 u Muzeju Vazduhoplovstva Američka mornarica koristila je bespilotne letelice tipa Pionir, koje su korišćene za praćenje aktivnosti Ratne Mornarice VJ i traženje ciljeva za rakete SLAM koje su ispaljivane sa mornaričkih aviona P-3C Orion.
Nemačka je imala zapaženu ulogu kada je u pitanju korištenje bespilotnih letelica. Oni su imali letelice sa najvećim mogućnostima za rad prilikom ledenog, zimskog vremena i u periodu od decembra 1998. godine do početka NATO agresije 24.03.1999. letelice tipa CL-289, 100. Bundesverove baterije izveli su veliki broj letova nad Kosovom i Metohijom u sklopu operacija poštovanja sporazuma iz oktobra 1998. godine. Prenos podataka do CAOC-a sa ovih letelica nije bio u realnom vremenu, ali su podaci bili vrednovani zbog dobre rezolucije slike. Nemačke bespilotne letelice bazirale su blizu Tetova, a visina leta iznosila je od 1000 – 3000 metara. Maksimalna visina leta je do 3650 metara. Maksimalna brzina letelice iznosila je do 720 km/h. Taktički radijus dejstva iznosio je od 160-200 km. Mogle su biti opremljene TV kamerama i IC skenerom sa prenosom TV/IC slike. Nemačka je tokom rata koristila više od 20 bespilotnih letelica CL-289.
Francuzi su tokom rata koristili bespilotne letelice tipa CL-289 i Krekerel (Crecerelle). Ukupno su angažovali 13 letelica. Britanske snage su koristile bespilotne letelice tipa Feniks (Phoenix).
Bespilotne letelice NATO snaga većinom su pokrivale tok borbenih dejstava, vršile su otkrivanje i praćenje ciljeva i kontrolu učinka avijacije. Na prostoru KiM, BPL su vremenski pokrivale ceo tok borbenih dejstava. Dejstva BPL su najviše bila okrenuta ka izviđačkim aktivnostima, a bilo je pokušaja modernizacije Predatora da nosi laserski obeležavač radi obeležavanja ciljeva za avione A-10. Iako su opitovanja pokazala da je to izvodljivo, nepovoljni vremenski uslovi i ograničene mogućnosti lasera na Predatoru, odložili su aktivnosti nakon rata. Pokušana je i koordinacija sa jurišnom avijacijom, ali slika koja je slana u CAOC i  na Komandno mesto u vazduhu (ABCCC) nije bila u realnom vremenu, pa su se ciljevi već pomerili do trenutka kada su jurišnici trebali da izvrše dejstvo. Takođe, u pojedinim slučajevima, bespilotne letelice su vršile i demonstrativne letove u zoni angažovanja raketnih jedinica PVO Kub i Neva, u nameri da iniciraju njihovo uključivanje i da bi se onda u napad uključile lovačke avijacijske SEAD grupe koje bi operisale za to vreme na većim visinama i nešto izvan zone dejstva raketne jedinice PVO.
Oborena bespilotna letelica Creccerel, 26.03.99 u Muzeju Vazduhoplovstva Vazdušna operacija Saveznička sila, bila je operacija sa najviše upotrebljenih bespilotnih letelica u ratnim uslovima do tog trenutka.
Naš sistem protivvazdušne odbrane brzo je shvatio opasnost koju predstavljaju bespilotne letelice, pa su uvedene i adekvatne mere zaštite.
To se pre svega odnosi na mere uzbunjivanja, kojima su se ARJ PVO prevodile u I stepen borbene gotovosti u trenutnoj pripravnosti za dejstvo, a ostali pripadnici jedinice su se sklanjali u skloništa ili zaklone. Maskiranje je najraširenija mera u sprečavanju otkrivanja jedinice iz vazdušnog prostora.  Korišćena su formacijska, kolektivna i priručna sredstva za maskiranje. Najviše su korištene maskirne mreže, cerade i slično. Maskiranje je moralo biti originalno, verodostojno, neprekidno i prilagođeno uslovima na terenu i zemljištu. Maskiranje i obmanjivanje protivnika podignuto je na viši nivo, uz izradu i postavljanje većeg broja maketa borbenih sredstava, izradu lažnih artiljerijsko-raketnih i radarskih položaja uz njihovo oživljavanje kroz zračenja imitatora radarskog zračenja, a korišćeni su i pasivni ugaoni reflektori za izmenu izgleda radarske slike položaja, pasivni dipoli za stvaranje većih odraznih površina sa zemlje (klatera – stalnih odraza – šumova) i sl. ali i uz uvođenje kreativnih mera kao što je prefarbavanje vojnih vozila u civilne boje.
Tokom agresije NATO pakta, snage PVO uspele su da obore veći broj bespilotnih letelica i slobodno se može reći da je i to bilo iznenađenje za NATO. Ipak, u analizama koju su u štabu NATO-a rađene i pre i nakon rata, zaključeno je da je svakako mnogo bolje imati gubitke u bespilotnim letelicama, umesto u pilotiranim avionima uz eventualne ljudske žrtve u tim avionima i u eventualnim spasilačkim misijama. U štabu NATO-a, zaključili su pre rata, da je za kvalitetno izviđanje terena, potrebno da avioni izviđači lete na visinama od oko 3000 metara i niže. To bi naravno predstavljalo veliki rizik za avione imajući u vidu razgranatu i obimnu trupnu PVO ondašnje Vojske Jugoslavije. U tom smislu, odluka da se za izviđačke zadatke prevashodno koriste bespilotne letelice je bila logična. Takođe, važan je bio i propagandni aspekt, jer bi oboreni avion i eventualni uhvaćeni pilot, svakako bio velika vest u medijima (setimo se oborenog F-117A, na primer) i izazvao određenu nervozu u zapadnim krugovima, a vlastima SRJ dao mogućnost da poentiraju na tom propagandnom planu, ali zato su gubici bespilotnih letelica izazivali veoma malo pažnje u zapadnim medijima. Naravno, Amerikanci su sve to u svojim analizama preveli i u dolare, jer je jedan F-14 koji nosi taktički izviđački podvesni kontejner (TARPS) u to vreme koštao oko 40 miliona dolara, dok je cena Predatora bila oko 3,2 miliona dolara, Hantera 1,2 miliona dolara, a Pionira 750 000 dolara.
Oboreni Predator 13. 05. 1999. godine iznad Kosova i Metohije Koji je bio razlog većeg broja oborenih bespilotnih letelica NATO pakta? Pre svega taktika upotrebe od strane NATO-a. Tako su na primer nemačke BPL letele sedmicama na isti način, koristeći iste maršrute i čak i u približno isto vreme. Naravno, doprinela je i sama geografija terena i pozicija za ulazak na teritoriju SRJ. Takođe i Vojska Jugoslavije je raspolagala sa značajnim sredstvima pri lakim artiljerijsko-raketnim jedinicama PVO, od protivavionskih topova do lakih mobilnih i lakih prenosnih raketnih sistema PVO, a tokom rata su čak razvijeni i neki novi i kreativni raketni sistemi za PVO, sa integracijom raketa V-V. Sa druge strane, NATO se trudio da doskoči srpskim (jugoslovenskim) jedinicama PVO, tako što će u većoj meri koristiti BPL noću.
Koliko je bespilotnih letelica NATO pakta oboreno?
Po zvaničnim vojnim podacima objavljenim na kraju rata, VJ je oborila 30 bespilotnih letelica. Ono što je interesantno jeste da se ovi podaci, za razliku od podataka o oborenim i pogođenim avionima i helikopterima, prilično slažu sa podacima NATO pakta.
Kakav je učinak imala VJ i njeni sistemi PVO protiv BPL NATO pakta tokom 1999-te?
Evo podataka koje sam ja pronašao iz domaćih (zvaničnih), ali i zapadnih, pretežno američkih, izvora:
Efekti dejstva ARJ PVO iz sastava RV i PVO:
Laki raketni sistem PVO „Strela -2M“ – oboreno sa materijalnim dokazima – 3 bespilotne letelice
Laki artiljerijski sistem PVO „PAT 30/2 mm“ – oboreno sa materijalnim dokazima – 2 bespilotne letelice
Laki artiljerijski sistem PVO „PAT 40 mm“ – oboreno sa materijalnim dokazima – 2 bespilotne letelice
Raketni sistem PVO „2K12 Kub-M“ – oboreno sa materijalnim dokazima – 2 bespilotne letelice
Ukupno oboreno sa materijalnim dokazima za RV i PVO: 9 bespilotnih letelica
Efekti dejstva ARJ PVO iz sastava Ratne Mornarice:
Laki artiljerijski sistem PVO „PAT 40 mm“ – oboreno sa materijalnim dokazima – 3 bespilotne letelice (2 Pionir i 1 Hanter)
Ukupno oboreno sa materijalnim dokazima za Ratnu Mornaricu: 3 bespilotne letelice
Efekti dejstva ARJ PVO iz sastava Kopnene Vojske:
Laki raketni sistem PVO „Strela 1M“ – oboreno sa materijalnim dokazima – 2 bespilotne letelice (Predator i Hanter)
Laki raketni sistem PVO “Strela 2M” – oboreno sa materijalnim dokazima – 1 bespilotna letelica
Laki artiljerijski sistem PVO “20/3 mm” – oboreno sa materijalnim dokazom  – 1 bespilotna letelica
Napomena: podaci za jedinice ARJ PVO Kopnene Vojske su nepotpuni.
Procena na osnovu analize i ocene rezultata gađanja (i na osnovu potvrđenih informacija od strane NATO pakta) je da su ARJ PVO Kopnene Vojske ukupno oborile 9 letelica (uključujući i ovde 4 navedene)
Ukupno oboreno od strane VJ sa materijalnim dokazima (i na osnovu potvrđenih informacija od strane NATO pakta) , bez potpunih podataka za jedinice ARJ PVO Kopnene Vojske: 21 bespilotna letelica.
Što se tiče tipova, postoje razni izvori i teško je precizno odrediti. Ipak, naši izvori najčešče pominju, pozivajući se delom i na zapadne izvore, kako američke tako i ostalih zemalja učesnica:
– Hanter (Hunter) – 5 oboreno (još 3 neborbeni gubitak)
– Predator – 2 oborene (još 1 neborbeni gubitak)
– Pionir (Pioneer) – 2 oborene (još 2 neborbeni gubitak)
– Feniks (Phoenix) – 2 oborene
– CL-289 (nemačka) – 5 oborenih
– CL-289 (francuska) – 2 oborene
– Krekerel (Crecerelle) – 3 oborene
Ukupno po našim izvorima: 21 oborena bespilotna letelica + još 6 bespilotnih letelica srušenih iz drugih „neborbenih“ razloga“ = 27 izgubljenih bespilotnih letelica.
Na osnovu analize koja je rađena za potrebe američke vojske u publikaciji „UAV employments in Kosovo – Lessons for Operational Commander“, navodi se da je „sa sigurnošću“ oboreno 12 bespilotnih letelica, dok za 13 letelica navode moguće „ostale razloge”: „kvar“, „neprijateljsko ometanje“, „obaranje od strane neprijatelja“ ili „obaranje prijateljskom vatrom“.
Dakle, ukupni gubici po bilo kom osnovu, po ovom američkom izvoru, su bili 25 bespilotnih letelica i to:
– Predator – 4
– Hanter (Hunter) – 6
– Pionir (Pioneer) – 4
– Feniks (Phoenix) – 2
– CL-289 (nemačka) – 6
– CL-289 (francuska) – 1
– Krekerel (Crecerelle) – 2
Protivavionski top od 40 milimetara / Foto: Ministarstvo odbrane, Igor Salinger Razvoj bespilotnih letelica (BPL) uslovio je to da se danas tretiraju kao velika opasnost, ne samo zbog izviđanja, nego i zbog mogućnosti dejstva na ciljeve na zemlji, a što smo imali prilike da vidimo i da analiziramo i na ovom portalu  (Tekst 1, Tekst 2, Tekst 3 i Tekst 4), najviše vezano za rat Jermena i Azera oko područja Nagorno-Karabaha, ali isto tako i pre toga, BPL su imale značajnog uticaja na tok rata u Siriji oko područja Idliba i u Libiji kada je upotreba BPL doprinela zaustavljanju ofanzive jedinica sa istoka Libije sa sedištem u Tobruku – LNA  protiv formacija GNA zvanično priznate vlade u Tripoliju.
Današnje BPL u stanju su dakle, pored izviđanja, otkrivanja, javljanja i navođenja i same vršiti borbena dejstva na različite vrste ciljeva na zemlji i čak i u vazduhu. Sada se čak i PVO sredstva kratkog do srednjeg dometa sve više prilagođavaju upravo njima, jer su se pokazale kao veoma nezgodan i opasan protivnik. U vreme rata 1999-te godine, BPL nisu bile naoružane, ali su i tada bile opasan protivnik, koji je mogao otkriti ciljeve na zemlji i u vrlo kratkom vremenu javiti letećim formacijama NATO-a radi uništenja. Obaranje BPL je i tada, 1999. godine, bio takođe izazov kome je naša vojska morala odgovoriti i to je učinila sa, usuđujem se oceniti, veoma zadovoljavajućim rezultatima.
Dalji razvoj BPL u svetu u velikoj meri je bio na osnovu iskustava iz rata nad Saveznom Republikom Jugoslavijom, tokom 1999-te godine.
Krstareće rakete i veliki avionski projektili Napad na Saveznu Republiku Jugoslaviju započeo je 24.03.1999. godine kombinovanim dejstvom krstarećih raketa AGM-86 C-ALCM sa bombardera B-52H i krstarećih raketa BGM 109A/B/C/D TLCM „Tomahawk“, lansiranih sa brodova i podmornica. Pored B-52H, krstareće rakete su lansirane i sa bombardera B-1B. U našoj javnosti, obično se sve krstareće rakete nazivaju „Tomahavcima“, iako se to odnosi samo na krstareće raketa lansirane sa brodova i podmornica, koje čak nisu ni predstavljale većinu lansiranih krstarećih raketa na ciljeve u SRJ.
Krstareće rakete imale su zadatak da nanesu udare po objektima VJ na većoj dubini, radi otvaranja prolaza jurišnoj i bombarderskoj avijaciji.
Ovi projektili imali su prednost u odnosu na avione u tome što su imali mali radarski odraz, mali IC odraz, relativno veliku brzinu od oko 800 km/h, let na maloj visini uz praćenje konfiguracije terena i veliku preciznost pogađanja objekata dejstva.
Zavisno od vrste krstareće rakete i njene namene, bojeva glava se sastojala od 160 komada kasetnih bombica BLU-97B, mase 1,54 kg svaka, a mogla je biti opremljena i sa specijalnom bojevom glavom KIT-2, sa kalemovima za onesposobljavanje izvora napajanja električnom energijom.
Ipak, najčešće se bojeva glava krstarećih raketa sastojala od 450 kg konvencionalnog punjenja.
Oborena krstareća raketa BGM-109 Tomahawk u Muzeju Vazduhoplovstva Najpoznatije krstareće rakete tipa Tomahawk, lansiraju se sa brodova i podmornica. Osim inercijalnog sistema za navođenje, poseduju podsistem TERCOM, koji omogućava praćenje terena i upoređivanje sa etalonskim kartama tog terena koji se nalaze u memoriji računara za obradu. U načelu se tokom leta korekcija vrši na tri reona korekcije. Na osnovu poređenja trenutne i proračunate visine u reonima korekcije, računar preračunava parametre leta unosi korekciju za grešku inercijalnog sistema. Po dolasku rakete u reon cilja uključuje se podsistem za poređivanje snimaka terena DSMAC. Ovaj podsistem vrši korelaciju TV slike sa terena sa fotografijom slike cilja koja je dobijena snimanjem iz vazduha i ubačena u računar sistema. Ukoliko se snimci poklapaju, projektil se navodi na objekat dejstva, a ako ne, projektil gubi putanju i nastavlja nekontrolisan let. Za dejstvo noću, koristi jake reflektore. Preciznost pogađanja je do 10 metara.
Kod avionskih krstarećih projektila je sličan sistem i način upravljanja letom rakete, uz dodatak globalnog satelitskog pozicioniranja, koji omogućava određivanje tačnog položaja pokretnih ciljeva.
Za borbu protiv krstarećih raketa, tokom agresije na SRJ, efikasno su korišćeni svi sistemi lakih artiljerijsko-raketnih jedinica PVO, ali isto tako vrlo efikasne su bile i mere maskiranja, promena izgleda objekata, pri čemu su rakete često promašivale objekte dejstva. Ono što se pokazalo kao činjenica jeste da gusto raspoređena protivavionska artiljerija i laki raketni sistemi PVO, mogu uspešno obarati ove rakete. Tako je oboren veći broj ovih raketa, a gustina vatre jugoslovenske PVO u pojedinim oblastima, uslovila je obaranja čak i nekih vođenih avio bombi poput jedrećeg kasetnog projektila JSOW AGM-154 ili projektila vazduh-zemlja AGM-130. Primećen je i rizik tokom rata, da se oborene krstareće rakete mogu srušiti na naseljena mesta i izazvati civilne žrtve, pa je tokom rata vođena posebna pažnja o pravcima i vremenu dejstva artiljerijsko-raketnih jedinica PVO.
Koliko je krstarećih raketa i drugih vođenih projektila NATO pakta oboreno?
Po zvaničnim podacima objavljenim od strane komande RV i PVO nakon završetka rata i izvršenih procena i analiza izvršenih dejstava, ARJ PVO iz sastava RV i PVO oborile su, sa materijalnim dokazima, 45 krstarećih raketa i 4 velika avionska projektila.
Od toga po sistemima PVO:
Laki prenosni raketni sistem „Šilo“ (Igla) – 4 krstareće rakete
Laki prenosni raketni sistem „Strela-2M“ – 14 krstarećih raketa i 2 velika avionska projektila
Laki artiljerijski sistem „PAT 20/3 mm“ – 8 krstarećih raketa
Laki artiljerijski sistem „PAT 30/2 mm“ – 12 krstarećih raketa
Laki artiljerijski sistem „PAT 40 mm“ – 7 krstarećih raketa i 2 velika avionska projektila
Što se tiče ostalih vidova i rodova Vojske, analizirao sam (zvanične) podatke za Prištinski korpus i po tim podacima, jedinice ARJ PVO Prištinskog korpusa, oborile su, sa materijalnim dokazima, 7 krstarećih projektila.
Od toga po sistemima PVO:
Laki prenosni raketni sistem „Strela-2M“ – 1 krstareća raketa
Laki raketni sistem „Strela-1M“ – 1 krstareća raketa
Laki artiljerijski sistem „PAT 20/3 mm“ – 1 krstareća raketa
Laki artiljerijski sistem „PAT 30/2 mm“ – 4 krstareće rakete
Dakle na osnovu podataka za ARJ PVO iz sastava RV i PVO i iz sastava Prištinskog Korpusa, oborene su, sa materijalnim dokazima 52 krstareće rakete i 4 velika projektila.
Na osnovu ličnog saznanja iz kontakata sa nekadašnjim aktivnim pripadnicima jedinica PVO iz sastava nekadašnje Ratne Mornarice VJ, ali i iz zvaničnih dokumenata i analiza koje su izlazile tokom svih ovih godina u raznim zvaničnim vojnim publikacijama, sigurno je da su lake artiljerijsko-raketne jedinice PVO Ratne Mornarice oborile više krstarećih raketa i projektila vazduh-zemlja AGM-130 i za neke od njih postoje i materijalni dokazi (pre svega vezano za oborene krstareće projektile), ali se nigde navodi zbirna cifra koja bi mogla biti upotrebljiva.
Ovo su dakle, podvlačim, nepotpuni podaci, jer nisam uspeo da pronađem dovoljno kompletne podatke za Ratnu Mornaricu i ostale jedinice Kopnene Vojske i služe samo kao pokazatelj relativno uspešnog dejstva lakih artiljerijsko-raketnih jedinica PVO na krstareće rakete i velike avionske projektile.
Oborena avionska krstareća raketa AGM-86 ALCM Kada bi vršili kratku analizu dejstava po bespilotnim letelicama i krstarećim raketama, konstatovali bi sledeće. Po podacima za RV i PVO i Ratnu Mornaricu, u čijem sastavu su se nalazila oruđa, jedinice naoružane sa PAT 40 mm zaslužne su za obaranje 5 bespilotnih letelica, (najmanje) 7 krstarećih raketa i 2 velika avionska projektila. Jedinice naoružane sa PAT 30/2 mm, sa podacima za RV i PVO i Prištinski korpus, oborile su ukupno 2 bespilotne letelice i 16 krstarećih raketa. Jedinice naoružane sa PAT 20/3 mm, sa podacima za RV i PVO, Ratnu Mornaricu i Prištinski korpus, oborile su 1 bespilotnu letelicu i 9 krstarećih raketa.
Iz analize dejstava PAT-ova, vidimo da su više uspeha imali sistemi sa mogućnošću dejstva na nešto većim visinama i većih kalibara, poput PAT-ova 40 mm i 30/2 mm. Pritom, PAT 40 mm (Bofors) je pokazao najbolje rezultate kod obaranja bespilotnih letelica, a PAT 30/2 mm (popularna Praga) kod obaranja krstarećih raketa. PAT 20/3 mm (kako vučne tako i verzije na BOV-3), ima najslabije mogućnosti za dejstvo po visini i najmanji kalibar topovskih granata, pa je to verovatno jedan od uzroka nešto skromnijih rezultata, pogotovo kada se posmatra dejstvo na bespilotne letelice, čija visina leta je ipak bila „nedostižna“ za mogućnosti ovih PAT-ova.
Što se tiče lakih raketnih sistema PVO, možemo uočiti relativno dobar uspeh koji su postigle jedinice naoružane sa lakim prenosnim raketnim sistemom Strela-2M, koje su, sa rezultatima jedinica iz sastava RV i PVO, Ratne mornarice i Prištinskog korpusa oborile 3 bespilotne letelice, (najmanje) 14 krstarećih raketa i 2 velika avionska projektila.
Laki prenosni raketni sistem PVO Šilo (Igla), zbog malih količina nabavljenih raketa, korišten je veoma racionalno sa ciljem da se s njim dejstvuje na važnije mete poput aviona A-10 i slično, a i sa ciljem da se sačuva bar izvesna količina za slučaj kopnene invazije snaga NATO. U tom smislu i nije lansiran veliki broj tih raketa, uz obaranje 4 krstareće rakete. Jedinice naoružane lakim raketnim sistemom Strela-1M, uspešno su dejstvovale na 2 bespilotne letelice i na 1 krstareću raketu.
Ovde vredi pomenuti da raketne jedinice PVO većeg dometa, naoružane sistemima Neva i Kub, u principu nisu bile angažovane na dejstvima na bespilotne letelice i krstareće rakete, jer bi to otkrilo položaj jedinice i verovatno uzrokovalo protivdejstvo po njima. Pogotovo su bespilotne letelice imale zadatak da izmame uključenje nišanskih radara sistema PVO Neva i Kub, da bi se avioni SEAD grupa koji su uvek tu u blizini i na nešto većim visinama, uključivali i neutralisali divizion/bateriju. Ipak, vredi pomenuti da je bilo dejstava raketnog sistema PVO Kub na bespilotne letelice NATO pakta i na osnovu podataka Komande RV i PVO, sa materijalnim dokazima (bez navođenja tipa letelice), oborene su 2 bespilotne letelice.
S obzirom na neka moja lična interesovanja, a i nekadašnju pripadnost jedinici naoružanoj sistemom PVO Kub, potražio sam više podataka u američkim izvorima o tome, s obzirom da u domaćim nisam pronašao adekvatne informacije. Ono što se može pronaći u drugom američkom izvoru: „NATO s Air War for Kosovo: A Strategic and Operational Assessment“ u poglavlju „Accomplishments of Air War“, govori o tome da je tokom misije u Jugoslaviji izgubljeno, što se tiče američkih BPL, između ostalog, i 8 BPL Hanter od kojih 1 radarski vođenom raketom. Možda to može biti neki zaključak, da je možda jedna od te dve oborene letelice bila BPL Hanter.
Učinak Treba imati u vidu da je veći broj ARJ PVO pre rata 1999-te godine bio u NA formaciji (neaktivne), kako kod RV i PVO, tako i kod Kopnene vojske, a slična situacija je vladala i u jedinicama ARJ PVO Ratne mornarice. Kako se situacija zaoštravala u nedeljama pre početka rata, tako su se jedinice popunjavale i koliko je to bilo moguće, taktički i vatreno obučavale.
ARJ PVO su najčešće izvršavale dejstva kroz formiranje kombinovanih rasporeda (PAT-ovi i laki raketni sistemi) u zonama borbenih dejstava ili na očekivanim pravcima doleta ili napada neprijateljskih napadnih sredstava iz vazduha ili kroz zasedna dejstva. ARJ PVO su izvodile dejstva u uslovima letova neprijateljske avijacije na visinama uglavnom iznad efikasnog dometa većine sredstava, tako da se veći deo borbenih dejstava koncentrisao na dejstva na bespilotne letelice, krstareće rakete i druge velike avionske projektile koje je bilo moguće pogoditi i oboriti. U toku borbenih dejstava ustanovljeni su i problemi u uspostavljanju kvalitetnog sistema VOJ, jer najrasprostranjeniji radari tipa P-15, nisu u potpunosti mogli da obezbede potrebne daljine otkrivanja i visine leta napadačke avijacije radi pravovremenog prevođenja ARJ PVO u prvi stepen pripravnosti, a bili su i relativno lako ometani i često su bili i žrtve protivdejstva NATO aviona protivradarskim raketama i ostalim vođenim projektilima. Pored toga, jedan broj radara P-15 je tokom rata iz struktura Kopnene vojske, angažovan u sistemu VOJ, usled znatnog narušavanja sistema VOJ RV i PVO, što je i pored skromnih mogućnosti tog radara ipak doprinelo neprekidnosti funkcionisanja sistema VOJ RV i PVO tokom celog rata. Nešto bolje rezultate pokazali su radari M-85 Žirafa, ali su oni racionalnije korišćeni, između ostalog i zbog kraćeg dometa po daljini, a svakako ih nije bilo dovoljno da “pokriju” kompletne potrebe jedinica ARJ PVO čitave VJ. U tom smislu, u toku rata razvijane su i unapređivane vizuelne osmatračke stanice i veza i prijem podataka od lokalnih struktura i radio amatera.
Imajući u vidu sve ovo kao i zaista dovoljno puta ponovljenu činjenicu o neuporedivoj vazdušnoj nadmoći NATO pakta, ipak se može zaključiti na osnovu činjenica delom iznesenih i u ovoj kolumni, da su snage ARJ PVO VJ uspešno obavile svoj zadatak, oborivši relativno veliki broj bespilotnih letelica, krstarećih raketa i velikih avionskih projektila. U nekoliko slučajeva uspevale su da pogode i avione NATO pakta. Na primer, (najmanje) 4 aviona A-10, od čega 2 sa IC raketama i 2 sa protivavionskom artiljerijom – izvor: “NATO`s Air War for Kosovo – A Strategic and Operational Assessment“ u poglavlju „Friction and Operational Problems“.
Zoran Vukosavljević je koautor knjige Nebeski štit sa zemlje – Samohodni raketni sistem 2K12 Kub/Kvadrat i administrator grupe o PVO tehnici na Fejsbuku.
Pratite Tango Six i na društvenim mrežama. Na Instagramu, Jutjubu, Tviteru i Fejsbuku.
The post Borba protiv bespilotnih letelica i krstarećih raketa u ratu 1999. godine: Učinak artiljerijsko-raketnih jedinica appeared first on Tango Six.

Nastavak na TangoSix.rs...