Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 29.Jun.2022, 12:21

180 godina Srpske čitaonice u Irigu i stogodišnjica rođenja Borislava Mihajlovića Mihiza (AUDIO)

Ove godine Irižani obeležavaju dva velika jubileja - 180 godina od osnivanja, prvog i najstarijeg građanskog čitališta u Srba, Srpske čitaonice u Irigu, i 100 godina od rođenja Borislava Mihajlovića Mihiza, književnika, književnog kritičara, dramskog pisca i dramaturga.

Prva biblioteka u Irigu otvorena je 1828. u Srbskoj školi, samo dve godine nakon osnivanja Matice srpske, i zvala se Podložno - sremska biblioteka.

Sa razvojem Iriga kao trgovačkog grada, >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << rasla je i potreba za razmenom informacija, te je tako Biblioteka prerasla u Srpsku čitaonicu.

Čitaonicu je osnovao krušedolski arhimandrit Dimitrije Krestić uz pomoć tamošnjih mladih Srba.

Osim srpskih i stranih knjiga, u njoj su se mogle pronaći peštanske, beogradske, hrvatske i nemačke novine, koje su odatle slate u okolna mesta u Sremu.

Čitaonica je bila vrlo napredna za to doba, objašnjava direktorka Čitaonice Vera Novković.

Srpska čitaonica danas se nalazi u prostorijama starog Doma kulture u Irigu nadomak puta.

Vera sa ponosom ističe da je Čitaonica bila i ostala pokretač svih kulturnih aktivnosti na teritoriji Opštine Irig. Na inicijativu njenih osnivača oformljeno je i Kulturno - umetničko društvo “Jovan Jovanović Zmaj“ kao i iriško putujuće pozorište.

Kažu, dva su Zmaja vladala Irigom. Irig je bio posed srpskog despota Vuka Brankovića, koji je u narodu poznatiji kao Zmaj Ognjeni Vuk.

Zanimljivo je da je Jovan Jovanović Zmaj jedan period svog života proveo u Irigu, gde je i napisao svoju prvu pesmu “Prolećno jutro.”

Pesma je nastala upravo u Srpskoj čitaonici, koja ga je 1903. godine proglasila za svog počasnog člana.

Fond današnje Čitaonice broji više od 50 hiljada knjiga, a njen ogranak u Vrdniku posvećen je Milici Stojadinović Srpkinji.

Čitaonica je nosilac mnogih značajnih projekata i utemeljivač nagrada.

Na inicijativu Srpske čitaonice, a uz podršku Pokrajinske vlade i Opštine Irig, rodna kuća Borislava Mihajlovića Mihiza 2019. je obnovljena i pretvorena u Centar za razvoj kulture.

Zamišljena je kao deo projekta Pokrajinske vlade “Buđenje Fruške gore” čiji je smisao da se duhovno, kulturno i prirodno blago ožive.

Ipak, zbog nedostatka novca da se neko lice zaposli, zatvorena je za posetioce.

U multimedijalnoj sali, gde povremeno se održavaju različiti kulturni događaji, za Radio Novi Sad razgovarali smo sa profesorkom srpskog jezika i književnosti u lokalnoj srednjoj stručnoj školi “Borislav Mihajlović Mihiz“ Majom Plavšić.

Maja je 2016. godine doktorirala na temu “Književna disperzija Borislava Mihajlovića Mihiza“ na Novosadskom univerzitetu.

Mihiz je karijeru započeo kao pesnik, ali je pravi književni glas stekao kao književni kritičar.

U pedesetim godinama prošlog veka, radio je kao književni kritičar kratko, kada je i pisao kritiku u NIN-u, ali dovoljno da postane poslednji književnokritički mit u srpskoj književnosti.

U fokusu istraživanja naše sagovornice bio je upravo taj period njegovog rada.

Kada je spremala doktorsku distertaciju, kaže, nije postojala monografija o Mihizu, te se opredelila da radom obuhvati celokupno Mihizovo stvaralaštvo, uključujući i dramsko.

Borislav Mihajlović Mihiz napisao je četiri drame, “Banović Strahinja,” “Marko Kraljević,” “Komadant Sajler“ i “Optuženi Pera Todorović.“

Kada je reč o njegovom opusu, na Maju Plavšić najveći utisak je ostavila njegova “Autobiografija - o drugima.“

To delo, kaže, između ostalog, svedoči i koliko je bio ponosan na svoje poreklo, na svoj rodni Irig.

Od retkih ličnih predmeta u Mihizovoj kući izdvaja se njegova drvena kolevka. U Irigu je proveo detinjstvo, a po završetku osnovne škole otišao je u Karlovačku gimnaziju, a potom u Beograd.

Borislavov otac Gojko bio je sveštenik Uspenske crkve u Irigu, a jedno vreme je radio i kao sekretar Srpske čitaonice.

Može se reći da Srpska čitaonica i Mihiz dele istu sudbinu kao i Irig, te da su pomalo skrajnuti i zaboravljeni.

Nekadašnji svetionik kulture dugo je već prolazna stanica za posetioce Fruške gore. Retki jubileji i manifestacije podsete na njihovu slavnu prošlost, ali da li će ih nove generacije pamtiti?

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...