Izvor: Vesti-online.com, 03.Jul.2012, 08:55   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Kako je čovečanstvo bankrotiralo (3): Kralj Milutin u Danteovom "Paklu"

Srpski dinar se prvi put pominje u arhivskim dokumentima s kraja 1214. godine, u vreme kralja Stefana Prvovenčanog, brata Svetog Save. Prvi pomen srpskog novca datira iz 1277. godine u Dubrovačkom carinskom statutu u odredbi o taksama na izvoz robe, gde se pominju "brskovski dinari" po rudniku Brskovo.

Postojali su i brskovski dinari "sa krstom i ljiljanom" >> Pročitaj celu vest na sajtu Vesti-online.com << i "sa mačem". Novac postepeno sve više ulazi u upotrebu, pa dok su u Žičkoj povelji oko 1220. kazne bile izrečene u konjima i volovima, u poveljama kralja Milutina su određene u novcu, osim za Vlahe koji su tradicionalno sve plaćali stokom.

U 13. veku u Veneciji se ustalio izraz "raški dinari", koji su više puta bili zabranjivani za upotrebu. Po jednoj verziji, u 14. veku kralj Milutin je falsifikovao venecijanski srebrni novac u Novom Brdu, a po drugoj, Mleci su zbog straha za svoju valutu zabranili srpske srebrnjake, koji su imali dobru reputaciju i van granica Raške.

Čak je i Dante srpskog kralja u svojoj "Božanstvenoj komediji" označio kao prevaranta i dodelio mu mesto u paklu: "I Norveške kralj i Portugalije/tu biti će, pa i onaj iz Raške/što slabo viđe novac Venecije". Iako postoji spor da li je to bio Milutin ili Dragutin, većina istoričara veruje da se kralj Milutin obreo u Danteovom paklu kao falsifikator.U srednjovekovnoj Srbiji jedna svinja vredela je 12 dinara, ovan šest, a konj 360 dinara koliko je koštala i jedna robinja.

Sve do pada Srbije 1459. godine dinar su kovali gotovo svi srpski vladari. Sav srednjovekovni novac Srbije se, zbog povlačenja zlata iz opticaja u celoj Evropi, kovao isključivo u srebru, a uvek je postojao neki vlastelin koji bi se oglušio o prava kralja i sam kovao novac. Čak i u vreme cara Dušana despot Jovan Oliver kovao je sopstveni novac. Posle Dušanove smrti i opšteg rasula u državi novac su počeli da kuju čak i neki gradovi, manastiri...

U periodu turske vlasti, na teritoriji današnje Srbije radilo je nekoliko kovnica turskog novca - Novo Brdo, Kučajna i Beograd. Naziv poslednje vrste turskog srebrnog novca je para (od arapske reči "bara", što znači srebro).

U 19. veku, u vreme vladavine Karađorđa i kneza Miloša, u Srbiji su u opticaju bile 43 vrste stranog novca, i to 10 zlatnih, 28 srebrnih i pet bakarnih. Knez Mihailo Obrenović je iskovao srpsku monetu od legure bakra u apoenima od 1, 5, i 10 para, sa likom kneza Mihaila na aversu i godinom izdanja 1868. Nova novčana jedinica, dinar, iskovana je u srebru 1875. godine. Ona je nosila lik kneza Milana. Prvi zlatni

Marko Kraljević je kovao svoj novac, kao što je činio njegov otac i drugi srpski velikaši tog doba. Njegovi srebrni novčići težili su 1,11 grama, a postojale su tri vrste. Na jednoj strani je bio Hrist, na drugoj potpis "blagovernog" kralja Marka. Njegov rođeni brat Andrijaš takođe je kovao svoj novac, ali je na njihovoj teritoriji u opticaju bilo najviše novčića kralja Vukašina i cara Uroša. Procenjuje se da se u raznim numizmatičkim zbirkama danas nalazi oko 150 Markovih novčića.

novac u Srbiji, u nominalnoj vrednosti od 20 dinara, iskovan je 1879. godine. Povodom proglašenja kneza Milana za kralja Srbije 6. marta 1882. godine iskovan je zlatni novac od 10 i 20 dinara, popularno nazvan "milandor".

Dinastička smena na prestolu 1903. godine donela je promene i u izgledu novca. Zakonom iz 1904. metalni novac dobija lik novog vladara, Petra I Karađorđevića.

Po završetku Prvog svetskog rata, na teritoriji novostvorene Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u opticaju su se zatekle razne vrste kovanog novca. On je postepeno zamenjivan i već 1920. godine emitovan je dinar, koji se delio na 100 para.

Kad je 1929. proglašena Kraljevina Jugoslavija, morao se promeniti i izgled monete, pa se 1931. pojavio novac od jednog i četiri dukata. Jugoslovenski novac je izrađivan je uglavnom u Beču, a tek 1938. počinje da se pravi u državnoj kovnici u Topčideru.

Prvi hrvatski vladar koji je kovao svoj novac početkom 13. veka bio je Herceg Andrija. Monetu je nazvao denar, po uzoru na rimski novac. Početkom 14. veka svoj novac je iskovao i prvi bosanski vladar - ban Stjepan Drugi Kotromanić. Novac balkanskih vladara imao je s jedne strane lik vladara, a sa druge lik Isusa Hrista na prestolu, što govori da je osnovna vrednost u sve tri države bila hrišćanska vera.

Knjaževina Crna Gora, iako od Berlinskog kongresa 1878. godine nezavisna, sopstveni novac dobila je tek početkom 20. veka. Zakonom o novcu 1910. ozvaničeno je vezivanje crnogorske novčane valute, perpera, za "krunski tečaj", pa je Crna Gora svoj novac kovala u bečkoj kovnici i prema austrijskim uzorima.

Nastavak na Vesti-online.com...