Izvor: Radio Televizija Vojvodine, 07.Okt.2015, 03:19   (ažurirano 02.Apr.2020.)

Vremeplov: Austro-Ugarska aneksirala BiH

Na današnji dan 1908. godine Austro-Ugarska je i formalno objavila aneksiju (prisajedinjenje) Bosne i Hercegovine. Do aneksije je došlo uz podršku Nemačke, i time je izazvana ozbiljna međunarodna kriza. Kako bi bio izbegnut sukob, sile Antante su izvršile pritisak na Srbiju s ciljem da je prinude da zvanično izjavi kako aneksija Bosne i Hercegovine "ne zadire u interese Srbije".

Danas je sreda, 7. oktobar, 280. dan 2015. Do kraja godine ima 85 dana.

1571 >> Pročitaj celu vest na sajtu Radio Televizija Vojvodine << - Španska, papska i mletačka mornarica potukle su tursku flotu kod Lepanta. U bici posle koje Osmansko carstvo nikada više nije bilo velika pomorska sila, najmanje 25.000 Turaka je poginulo i potopljeno je 80 turskih brodova.

1813 - U Beograd su prodrle turske jedinice iz pravca Grocke. Pad Beograda, koji je Karađorđe napustio 3. oktobra, označio je konačni poraz Prvog srpskog ustanka. Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre izbijanja ustanka 1804. To je uključivalo ranije namete, ali i pojačanu represiju, što je docnije izazvalo Hadži Prodanovu bunu 1814. kao i Drugi srpski ustanak 1815. posle kojeg su Turci ubrzano gubili pozicije u Srbiji.

1849 - Umro je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterišu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalistička i detektivska priča. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna mačka", "Priče tajanstva i mašte", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

1860 - Osmansko carstvo priznalo je carskim beratom (ukazom) Mihaila Obrenovića za kneza Srbije.

1865 - Rođen je srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsednik Srpske kraljevske akademije, počasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama, o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krša i drugih kraških predela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu. Odigrao je važnu ulogu kao savetnik srpskih državnika na mirovnim pregovorima u Parizu (Versaju) posle Prvog svetskog rata. Dela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje", "Geomorfologija","Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije".

1885 - Rođen je danski atomski fizičar Nils Henrik David Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922. koji je postavio teoriju strukture atoma, objasnio svetlosne spektre atoma vodonika i u Drugom svetskom ratu učestvovao u SAD u istraživanjima koja su prethodila izradi atomske bombe. Njegovim imenom nazvani su mnogi pojmovi u atomskoj fizici - "Borove orbite", "Borova teorija", "Borovi uslovi frekvencije", "Borov princip komplementarnosti", "Borov magneton".

1914 - Rođen je Mihailo Lalić, pisac, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegova tipična tema su prilike u Crnoj Gori uoči i tokom Drugog svetskog rata. Bio je interniran u Grčkoj tokom rata, ali je uspeo da prebegne grčkim partizanima i postao je politički komesar Jugoslovenskog bataljona. Dela su mu izrazito slikovita, s dubokim poniranjem u psihologiju i mentalitet ljudi. Dela: romani "Svadba", "Zlo proljeće", "Lelejska gora", "Hajka", "Raskid", "Pramen tame", "Zatočenici", "Ratna sreća", "Dokle gora zazeleni", "Gledajući dolje na drumove", pripovetke "Na mjesečini", "Izvidnica", "Prvi snijeg", "Gosti", "Poslednje brdo".

1915 - Počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju.

Posle mesec dana žestokog otpora, nemačke i austrougarske trupe, oko 800.000 ljudi, su uz pomoć Bugara koji su napali Srbiju sa istoka, okupirale zemlju, a glavnina srpske vojske povukla se preko planina Albanije na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske trupe probile su 1918. Solunski front što je izazvalo slom Centralnih sila.

1919 - Osnovana je holandska avionska kompanija KLM, najstariji postojeći vazdušni prevoznik u svetu.

1931 - Rođen je južnoafrički nadbiskup Dezmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984. On je prvi crnac koji je postao duhovni vođa (arhiepiskop) anglikanaca u Južnoj Africi.

1935 - Društvo naroda označilo je Italiju kao agresora u Abisiniji (Etiopija).

1940 - Nemačke trupe su ušle u Rumuniju, što je imalo veliki strateški značaj zbog naftnih izvora u Ploeštiju.

1949 - Proglašena je Nemačka Demokratska Republika s predsednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom, čime je Nemačka podeljena na dve države. Tome je prethodilo proglašenje Savezne Republike Nemačke 21. septembra 1949.

1953 - Umrla je srpska književnica i klasični filolog Anica Savić-Rebac, profesor Univerziteta. Dela: "Problemi antičke estetike", "Antička demokratija i socijalni problemi", "Problemi predplatonske erotologije", komentar i prevod speva Tita Lukrecija Kara "O prirodi stvari".

1959 - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" prvi je fotografisao tamnu stranu Meseca.

1959 - Umro je američki operski pevač i filmski glumac italijanskog porekla Mario Lanca, koji je ostvario niz nezaboravnih operskih uloga. Snimao je i filmove, uključujući film "Veliki Karuzo".

1981 - Potpredsednik Egipta Hosni Mubarak postao je vršilac dužnosti šefa države dan pošto su islamski teroristi ubili predsednika Anvara el Sadata.

1985 - Palestinski teroristi oteli su u Mediteranu italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi uz pretnju da će ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.

1989 - Kongres Mađarske socijalističke radničke partije ukinuo je partiju koja je vladala tom zemljom 33 godine i umesto nje formirana je Socijalistička partija Mađarske.

1999 - Nemačke kompanije i vlada ponudile su 3,3 milijarde dolara kompenzacija stotinama hiljada ljudi primoranih na prisilan rad tokom nacističke ere.

2000 - Vojislav Koštunica je na svečanoj sednici Savezne Skupštine, održanoj u Centru "Sava" proglašen za predsednika Savezne Republike Jugoslavije. Svečanom polaganju zakletve prisustvovali su i Jorgos Papandreu, ministar inostranih poslova Grčke i Turbjern Jaglan, njegov norveški kolega.

2001 - SAD su pokrenule vazdušne napade na Avganistan pošto su talibani odbili da izruče arapskog teroristu Osamu bin Ladena osumnjičenog za terorističke napade na Njujork i Vašington, 11. septembra.

2003 - Američki filmski glumac austrijskog porekla Arnold Švarceneger izabran je za guvernera Kalifornije, najmnogoljudnije države SAD.

2004 - U seriji eksplozija u egipatskim letovalištima na Sinaju, na granici sa Izraelom, poginule su 34 osobe, a ranjeno 105, mahom izraelskih građana. Najjača eksplozija bila je u Tabi, u hotelu "Hilton" čija je zapadna strana sa deset spratova uništena.

2004 - Kambodžanski kralj Norodom Sihanuk abdicirao je u korist sina Nordoma Sihamonia. Sihanuk je na presto stupio 1941. a 1954. proglasio je nezavisnost Kambodže od Francuske. Do tada Kambodža je bila sastavni deo Francuske Indokine (s Laosom i Vijetnamom). Osnovao je stranku Sargkum koja je 1955. i 1958. dobila izbore. Posle očeve smrti vratio se 1960. na presto, a 1970. zbacio ga je general Lon Nol, u državnom udaru izvedenom pod uticajem SAD.

Za predsednika Kampućije, kako su Kambodžu preimenovali "Crveni Kmeri", izabran je 1975. ali je idila s tom maoističkom frakcijom - tokom čije je strahovlade od 1975. do 1978. ubijeno između milion i dva miliona ljudi - brzo okončana i 1976. napustio je zemlju.

"Crveni Kmeri" su zbačeni vojnom intervencijom Vijetnama krajem 1978. a on je 1982. postao predsednik antivijetnamske koalicione vlade. Posle niza burnih političkih promena, 1993. ponovo je postao kralj Kambodže, a u korist jednog od sinova abdicirao je 2004.

2004 - Najmanje 39 ljudi je poginulo, a više od 100 je povređeno u eksploziji automobila-bombe u pakistanskom gradu Multanu.

2006 - Ubijena je Ana Politkovska, ruska novinarka, komentator "Nove gazete" i dobitnica "Zlatnog pera Rusije" 2000.

Bila je poznata kao veliki kritičar politike Moskve na Kavkazu.

Autor je knjige "Putovanje u pakao-Čečenski dnevnik".

2009 - Umro je Irving Pen, američki fotograf.

Bio je znamenit je po fotografijama na kojima dominira stroga jednostavnost. Radio je portrete slavnih, modne fotografije, kao i različite umetničke fotografije. Karijeru je započeo 40-ih kao fotograf časopisa "Vog". Veliku slavu doneli su mu portreti Majlsa Dejvisa, Spensera Trejsija, Džordžije O'Kif i Pabla Pikasa. Jedna fotografija za koju je pozirala njegova supruga manekenka Lisa Fonsagrivs, prodata je 2004. za čak 57.000 dolara.

2012 - Preminuo je Mersad Berber jedan od najvećih slikara i grafičara negdašnje Jugoslavije, veoma cenjen širom sveta.

Rođen je 1940. godine u Bosanskom Petrovcu. Akademiju je završio u Ljubljani. Predavao je na Katedri za crtež i grafiku Akademije likovnih umetnosti u Sarajevu. Njegovo delo "Byzantium III" krasi kolekciju Tejt galerije u Londonu. Dobitnik je više od 50 nagrada i priznanja za svoj rad. Bio je, između ostalog, član Ruske akademije umetnosti.

Nastavak na Radio Televizija Vojvodine...