Izvor: Politika, 18.Apr.2015, 09:19 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Nepoznati Nušić o palilulskoj sirotinji
Drama „Iza Božjih leđa”, koju postavlja Egon Savin u Beogradskom dramskom pozorištu, nije štampana dok je Nušić bio živ. Najpre je objavljena pod nazivom „Palilulski roman”
Reditelj Egon Savin proteklih dana počeo je probe u Beogradskom dramskom pozorištu retko izvođene, pozne Nušićeve drame „Iza Božjih leđa”, koja za autorovog života nije štampana. Pored režije Egon Savin potpisuje i adaptaciju, idejno rešenje scenskog prostora i izbor muzike. Kostimograf >> Pročitaj celu vest na sajtu Politika << je Jelena Stokuća, dizajn zvuka potpisuje Zoran Jerković, a scenski govor dr Ljiljana Mrkić Popović. U glumačkoj ekipi su: Miloš Biković, Jovo Maksić, Hana Selimović, Olivera Viktorović Đurašković, Slađana Vlajović, Dobrila Ilić, Slobodan Ćustić, Dejan Matić Mata, Sandra Bugarski, Ivana Nikolić, Dragiša Milojković i Zoran Đorđević. Premijera je početkom juna na sceni „Rade Marković” BDP-a.
– Nušić je izuzetan dramski pisac koga su, usled nerazumevanja njegovog dramskog stvaralaštva, prozvali komediografom. Uveren sam da je Branislav Nušić podjednako veliki dramski pisac, kao i komediograf. Ne slažem se sa istoričarima i teoretičarima književnosti, i kritikom onog vremena koja je jednostavno diskvalifikovala njegove drame. Smatram da sam to sa komadom „Iza Božjih leđa” donekle i dokazao, a nadam se da ću imati prilike da pored ove drame radim i „Pučinu” i njegovu sjajnu dramu „Jesenja kiša” – kaže Egon Savin.
Nušićevo ostvarenje „Iza Božjih leđa” sa elementima vodviljskog, kako su tvrdili tadašnji teoretičari, i melodramskog, bavi se građanskim životom u Beogradu, besmislom u kojem se ljudi često nalaze, a najavljivano je u prvim godina prošlog veka pod imenom „Palilulska tragedija”. Poput njegovih drugih štiva i ono je imalo zanimljivu i tragičnu sudbinu. Drama je najpre objavljena kao pripovetka, naslovljena „Palilulski roman”, davne 1905. godine, a prikazana je na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu četiri godine kasnije, septembra 1909. godine. Tadašnji kritičar „Politike” potpisan inicijalom U., a se smatra da je reč o Jefti Ugričiću, inače Nušićevom drugu iz detinjstva, u broju od 17. septembra te godine navodi da je ova drama „protkana neobičnim životom koji je toliko šaren i zanimljiv da se od početka do kraja može pratiti sa podjednakim interesovanjem”.
– Delo „Iza Božjih leđa” ima elemente melodramskog, ali ne i vodviljskog. To je ono što su mu i najviše zamerali, što je zapravo data crna slika Beograda. Nema ništa u sebi komično, ali koloritno da i autentično. Nušić u ovoj drami zapravo dramatizuje svoju pripovetku „Palilulski roman”, a opet ta pripovetka je nastala na osnovu istinitog događaja. Komad „Iza Božjih leđa” poseban je i specifičan, i značajan po tome što je u pitanju socijalna drama u miljeu periferijske sirotinje. Delo i temom i sadržajem odlično korespondira sa ovim vremenom socijalnog beznađa u kojem živimo. Sa druge strane Beograd, njegova periferija, pitoreskni likovi napravljeni sa mnogo duha i jedna izuzetno dirljiva i potresna ljubavna priča u centru je pažnje i u potpunosti je nalik na savremene crne hronike – otkriva Savin.
Tokom Prvog svetskog rata rukopis je izgubljen i tako je ostao neobjavljen, sve do 1964. godine kada je štampan prvi put povodom obeležavanja stogodišnjice Nušićevog rođenja. Delo je rekonstruisano i restaurirano na osnovu prepisanih uloga koje su sačuvane u arhivi Narodnog pozorišta u Beogradu.
– Veliki pisci među kojima je i Nušić su indiferentni u odnosu na vremenska pomeranja i vremena iz kojih ih posmatramo i čitamo. To je veličanstveno delo koje anticipira i budućnost, a sadrži se i u prošlosti podjednako. Nisam u tom smislu vršio nikakva pomeranja. Meni je atraktivno upravo to vreme nastanka drame, kraj 19. početak 20. veka kada se taj komad i zbiva, jer za razliku od ovih drugih drama koje su zapravo građanske drame u miljeu buržoazije, ovo je beogradska periferija, Palilula. Veoma, veoma pitoreskan, koloritan milje sa dobro napravljenim likovima. Naravno, uradio sam određenu adaptaciju komada. Izbacio sam mnoge stvari, promenio redosled scena jer prošlo je toliko godina i mislim da ono što može da bude razlika između našeg i onog vremena, jeste samo kvantitet i dramaturgija. Važno je danas upriličiti klasično delo senzibilitetu savremenog gledaoca – kaže naš sagovornik.
Nušićev kolorit u ovom delu, kako su beležili tadašnji kritičari, je bujan, pun šarenila, sa vešto naslikanim tipovima sa beogradske periferije. Komad „Iza Božjih leđa” je slika sredine, ali u kojem nema sredine i sređenog života. Nušićevi junaci u isto vreme preterano mrze i vole, kukavice postaju heroji, a preljubnici izigravaju moralne čistunce i čuvare morala.
– Od vremena pisanja komada mnogo se toga promenilo, jer je prošlo više od jednog veka, ali pozorište inklinira vrednostima. Mislim da čak i naše savremeno pozorište koje je sve više estradno prepoznaje dramski kvalitet, a smatram da ovakav komad to zaslužuje. A što se tiče socijalno-političkog konteksta i on se suštinski nije promenio. U delu ima puno moralisanja od strane ljudi koji žive van svakog moralnog koda – zaključuje Egon Savin.
B. G. Trebješanin
objavljeno: 18.04.2015.
.jpg)
