Izvor: Danas, 02.Jun.2015, 23:10 (ažurirano 02.Apr.2020.)
Salma Hajek je naša
Na licu mesta - Retko koji kulturni događaj je pobudio toliko interesovanja u Bejrutu kao međunarodna premijera filma "Prorok Halila Džubrana", ekranizacija poetskog dela klasika libanske i svetske književnosti.
Reč je o animiranom omnibusu čiji je glavni reditelj Rodžer Alers, tvorac blokbastera "Kralj lavova" i scenarista "Aladina" i "Lepotice i zveri". Gledanosti filma doprineo je dolazak holivudske dive libanskog porekla Salme Hajek, koja je koproducent filma. Ona pozajmljuje >> Pročitaj celu vest na sajtu Danas << glas jednom od glavnih likova, Kamili, majci devojčice Almitre. Njoj se vraća govor kroz susrete sa Mustafom, pesnikom koga drže u pritvoru zbog revolucionarnih ideja, u scenografiji koja podseća na Otomansko carstvo. Lik protagoniste, stilizovan po liku samog Džubrana, tumači Lijam Nison.
"Salma Hajek, otmena i sa stilom". Tako je naslovio vest o filmu bejrutski dnevnik na engleskom jeziku "Daily Star" opisujući raskošnu toaletu glumice i haljinu libanskog dizajnera Elija Saaba koju je nosila na premijeri. Televizijske vesti prikazale su njenu posetu Džubranovom muzeju u Bšariju, rodnom mestu pisca "Proroka", te o njenom učešću na nekoliko humanitarnih manifestacija. "Ona je naša", kažu Libanci za Hajekovu, koja je treća generacija libanskih doseljenika u Meksiko, a sama glumica kaže da je ponosna na svoje libanske korene.
Libanci su ponosni i na Džubrana, koji je pre skoro stotinu godina napisao čuvene stihove u prozi, zaveštavši pred ranu smrt u četrdeset osmoj godini autorska prava rodnom mestu na severu Libana, gde je i sahranjen. Iz doline Kadiša pesnik je pošao u svet, u Pariz i Njujork, gde piše poeziju koja teče ritmom biblijskih psalama i čuva tajanstvo mistične doline sa maronitskim manastirima uklesanim u strme litice.
Nastalo u periodu kada su se u Libanu svetski događaji prelamali kao snažni odjeci promena u Evropi nakon Prvog svetskog rata, Džubranovo delo prožeto je čežnjom za Libanom, koji je zemlja "u dodiru sa tajnama života", "vedra planina koja stoji između mora i ravnica kao pesnik između jedne i druge večnosti", "krilata molitva koja lebdi u zoru kad pastiri vode svoja stada na pašu". U filmu tema egzila provejava kroz Džubranove stihove posvećene onima koji su napustili Liban "sa odlukom u srcu da se vrate punih ruku i sa lovorovim vencem ostvarenja".
Džubran je, posle Šekspira i Lao Cea, najštampaniji pesnik na svetu. Njegova dela, među kojima su "Prorok", "Prorokov vrt" i "Slomljena krila", višestruko su prevođena i kod nas i poznata našem čitalaštvu. Pored književnosti, Džubran je ostavio veliki trag u slikarstvu, zatim kao ilustrator svojih knjiga a njegovo delo ostalo je nepresušan izvor inspiracije.
Poznavaoci Bitlsa pronaći će podatak da je jedan stih u pesmi "Džulija", koju je posvetio majci, Džon Lenon preuzeo od Džubrana. Džubranova poezija bila je omiljena lektira kralja rokenrola Elvisa Prislija a svojim baršunastim baritonom, zvučnu knjigu "Oko proroka" - izbor iz piščevog dela - snimio je jedan od najvećih izvođača kantrija, Džoni Keš. U svetu književnosti predani čitaoci Džubranovih pisama otkriće zanimljive veze među umetnicima jednog vremena, zabeležene prilikom pesnikovih susreta sa savremenicima, dok njegovi portreti savremenika, Gustava Junga, Jejtsa, Ogista Rodena, Sare Bernar i drugih svedoče o uticajima i afinitetima velikih umetnika.
Ni Alersov animirani film, koji puni bejrutske bioskope, nije usamljen primer fuzije Džubranove poezije sa filmom. Pre četiri godine, britanski reditelj Geri Tarn nadahnut Džubranovom poemom snimio je film biografskog tipa, opisujući njegova putovanja od Libana do Njujorka, Nju Bedforda, a jedan deo sniman je i u Beogradu. Delo alegorijskog karaktera poput "Proroka", na izvestan način uporedivo sa "Knjigom propovjednikovom" te zbirkom "Gradinar" Rabindranata Tagorea, upravo zbog svoje lirske strukture i odsustva linearne fabularnosti nije bilo lako pretočiti u vizuelnu umetnost, posebno animirani film kao izraz kojem su svojstveni dijalog i geg.
Izazov premeštanja "Proroka" u formu animiranog filma veći je, naime, zbog odsustva pripovedačkog klišea sa uvodom, zapletom i raspletom, što je u osnovi svake priče iz starine, "Aladina", "Lepotice i zveri", "Carevog novog odela" i drugih filmova uz koje smo odrastali. U slučaju adaptacije Džubranovog "Proroka" napravljen je već izborom dela iskorak u odnosu na animirane filmove diznijevskog mejnstrima koji su bili ekranizacije bajki iz svetske baštine, od grčkih mitova, preko braće Grim do arapskih bajki iz "Hiljadu i jedne noći", ali paralele sa pomenutim filmovima su prisutne.
Te paralele su u fantastičkim sadržajima, ujedno i najpoetičnijim delovima filma koji se naslanja na Džubranov tekst. Komika situacionog tipa u uvodnom delu filma je poslužila - poput okvirne priče o kugi u Bokačovom "Dekameronu" - kao ram za tematske minijature utkane u romantičnu priču o pesniku koji uživa status legendarnog proroka. Okvirna fabula iz Džubranovog originala uramljuje poetske maksime proroka-izgnanika koji posle dvanaest godina napušta mesto Orfalez da bi se vratio u domovinu lađom koja ga čeka u luci.
Animirani film dočarao je ambijent malog mediteranskog mesta koje odgovara tradicionalnoj slici Libana koji je pesnik opisao kroz lirsku prizmu: "Sinovi mog Libana su vinogradari koji muljaju grožđe i prave dobro vino / očevi koji podižu dudovo drveće i oni koji predu svilu / Muževi koji žanju žito i žene koje sakupljaju snopove / Oni su zidari i grnčari, tkači i livci crkvenih zvona / oni su pesnici i pevači koji svoju dušu izlivaju u nove stihove."
Ceo taj mali svet, kamene kuće i kaldrmu, stabla maslina i palmi, prenet je u film bogatim koloritom i uz karikaturalnost likova kao svojevrsno obeležje žanra: krezubi prodavac, namrgođeni ugostitelj, narednik sa brkovima i velikim trbuhom koji jedva zakopčava uniformu, ljubitelj mesa i poslastica od urmi. Majeutika dijaloga iz "Proroka" dobila je u animiranom filmu novo ruho a karikaturalnost postepeno prelazi u tragiku, posebno u sceni kada se meštani okupljaju pred tvrđavom gde je zatočen pesnik od kojeg se traži da se odrekne sopstvenog dela.
Hodajući kroz mesto, praćen stražom, hristoliki prorok-izgnanik govori na teme koje korespondiraju sa poglavljima u Džubranovoj knjizi a odnose se na sfere svetovnog i intimnog života (ljubav, sloboda, posao, deca, brak, jelo i piće, smrt). Tako je svoje mesto u filmu našao i jedan od najčešćih citata iz Džubranovog dela na temu ljubavi: "Kad vas ljubav pozove, pođite za njom, premda su staze njene tegobne i strme. A kad vas krila njena obgrle, prepustite joj se, premda vas mač, skriven među perima njenim, može povrediti. A kad vam progovori, verujte joj, premda vam glas njen može uništiti snove, kao što severac opustoši vrt. Jer, baš kao što vas kruniše, ljubav će vas i razapeti."
Pojedine sekvence filma režiralo je više reditelja sa raznih meridijana, među njima su Bil Plimpton iz Amerike, braća Gaetan i Pol Brici iz Francuske, Mohamed Said Harib iz Dubaija. I u ovome je ključ uspeha ove filmske adaptacije Džubranovog dela, koja je kroz mikrokosmos libanskog područja objedinila različita nasleđa i senzibilitete.
Muziku za film napisao je Gabrijel Jared, francuski kompozitor libanskog porekla koji je dobio Oskara za "Engleskog pacijenta", a u njenom izvođenju učestvovao je i klasični čelista svetskog renomea, Jo-Jo Ma. Tamo gde u Džubranovoj knjizi, između poglavlja, stoji belina margine i prazna stranica, u filmskoj adaptaciji traju vizuelne animacije uz songove komponovane na Džubranove stihove. Ove kompjuterske igre boja, oblika i senki podsećaju na Džubranove crteže i akvarele, na kojima su nimfe sa izvijenim telima u plavičastim nijansama, a na trenutke asociraju na grčku i feničansku umetnost, kao diskretan omaž libanskom civilizacijskom nasleđu.
Bioskopske statistike pokazaće koliko je ovakav animirani film gledljiv publici svakog uzrasta, kako je kazala Salma Hajek. Džubranovo delo, pa i film, nose poruku mira i pomirenja, toliko potrebne savremenom svetu. Umetnički dojam animiranog filma ispunili su dugi pasaži sa apstraktnim animacijama, što vodi ka specifičnom izrazu u okviru žanra. Draž novine uvek je privlačna i otkriva igru poučne misli i mašte reditelja.
Što se libanske premijere tiče, Bejrućani vole crvene tepihe i svako dešavanje, ovog proleća bilo je nekoliko festivala filma i muzike, te mnoštvo manifestacija poput sajmova hrane i rukotvorina. Filmska adaptacija najvećeg libanskog pisca donela je u poslednji čas, pred toplo leto kada će se filmovi gledati manje a izlaziti više, jedno novo filmsko čitanje Džubrana i neobično prožimanje književnog i vizuelnog sadržaja.
.jpg)
